Tác Giả cù mai công

Sài Gòn một thuở - “Dân Ông Tạ đó!” - Tập 1

Sài Gòn từ thuở sơ khai vốn là vùng đất mà dân tứ xứ khắp nơi quy tụ về. Mỗi nhóm người đến đây lại đem theo văn hóa, giọng nói của họ và biến Sài Gòn thành một khu vườn muôn màu muôn vẻ.

Riêng về cộng đồng người Bắc, chúng ta đều biết rằng có gần một triệu đồng bào đã vào Nam sau hiệp định Genève 1954. Tuy nhiên, thông tin về cộng đồng này đến nay vẫn chưa ai có thể tập trung đầy đủ và rõ ràng để chúng ta có cái nhìn tổng quát, đặc biệt là về đời sống, văn hóa của những người Bắc 54 tại Sài Gòn.

May sao, trong số những người viết về Sài Gòn, Cù Mai Công là một tác giả hiếm hoi chuyên về vùng đất Ông Tạ ­– nơi những người Bắc 54 tập trung đông nhất và cũng đa dạng nhất so với các vùng khác. Anh không những có “tuổi thơ dữ dội” ở đây mà còn sưu tầm và lưu giữ đầy đủ những tư liệu quý hiếm về vùng đất này. Cùng với tình cảm sâu đậm, anh đã cung cấp cho bạn đọc nhiều thông tin hữu ích về vùng đất Ông Tạ qua lối kể chuyện gần gũi và hấp dẫn.

Trong Sài Gòn một thuở - “Dân Ông Tạ đó!” tập 1, chúng ta sẽ được chứng kiến những ngày đầu tiên cộng đồng Bắc 54 đến Sài Gòn và quá trình hình thành nên các giáo xứ như thế nào. Thú vị hơn, khi đi sâu vào chi tiết, chúng ta nhận ra rằng cộng đồng Bắc 54 dù khi vào Sài Gòn với muôn vàn khó khăn nhưng họ định cư có tổ chức và “quy hoạch” hẳn hoi. Cứ mỗi giáo xứ lại theo sự lãnh đạo của một vị linh mục và phân chia khu vực rất rõ ràng: giáo xứ An Lạc (Hà Nội), giáo xứ Nam Thái (Nam Định và Thái Bình), giáo xứ Lộc Hưng, Nghĩa Hòa, Tân Chí Linh... Không chỉ chặt chẽ về mặt tổ chức mà họ còn giữ gìn văn hóa, truyền thống, đạo đức cho con cháu rất kỹ. Đây là một điều đáng lưu ý cho thế hệ ngày nay.

Vì là tập đầu tiên trong bộ sách nên tác giả Cù Mai Công đã dành gần 50% thời lượng để xác định địa lý vùng Ông Tạ cho bạn đọc yêu Sài Gòn dễ hình dung, bởi lẽ “Ông Tạ” vốn là tên dân gian chứ không phải địa giới hành chính. Anh đã đưa ra các tiêu chí rất thuyết phục: xem dân đi chợ nào, học trường nào và đi lễ ở đâu… để xác định ranh giới của Ông Tạ tới đâu, hoặc định nghĩa thế nào là một “người Ông Tạ”. Nhờ vậy, độc giả dễ theo dõi mạch câu chuyện của anh ở những tập 2 và 3 mà không bị “lạc lối” giữa muôn vàn nhân vật ở Ông Tạ.

Ngoài những nội dung giống với bản in đầu tiên, trong lần tái bản này, tác giả đã cẩn trọng bổ sung và điều chỉnh khiến cho nội dung về Ông Tạ được đầy đủ và phong phú hơn so với lần ra mắt cách đây 3 năm. Độc giả sẽ được biết thêm về trận đánh của nhà Nguyễn và quân Pháp tại đồn Chí Hòa, nơi mà gần 100 năm sau trở thành trung tâm vùng Ông Tạ. Ngoài ra, tác giả còn khắc họa rõ hơn về những cộng đồng có mặt tại khu vực này trước thời điểm 1954, để từ đó chúng ta hiểu được quá trình hòa nhập của những người di cư khi đến vùng đất mới.

Bất chấp sự khác biệt tôn giáo, vùng miền, chính trị.., những cộng đồng này có thể chung sống “hòa nhập mà không hòa tan”; có nền nếp gia phong nằm trong tình làng nghĩa xóm, tình đồng hương; có sự hòa nhập, cải biên nhưng cũng không làm mất đi nét riêng và phong vị của quê nhà. Và đến hôm nay, cộng đồng Bắc 54 đã trở thành một phần máu thịt của vùng đất Sài Gòn nói riêng và miền Nam nói chung.

Sau khi gấp quyển sách này lại, lúc nào đó bạn chợt đi ngang qua ngã ba Ông Tạ, hoặc một xóm đạo nào đó ở Sài Gòn, có thể bạn sẽ thấy yêu thêm Sài Gòn vì đã thấu hiểu một thành phần quan trọng đã làm nên thành phố này.

*Về tác giả

Cù Mai Công tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh với số điểm hạng 4 trên gần 200 sinh viên khóa học 1980 - 1984.

Từ 1985 đến nay, ông làm phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn cho các tòa báo: Khăn Quàng Đỏ, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Tuổi Trẻ Cười, Tuổi Trẻ Online. Ông phản ánh, ghi nhận những hoạt động phong trào của Đoàn, Đội, Hội và lối sống của giới trẻ TP.HCM.

Hai lĩnh vực trong nghề báo mà Cù Mai Công được độc giả biết đến nhiều nhất là khi ông cho ra mắt nhân vật "Anh Cỏ Cú", phụ trách một chuyên mục tại báo Mực Tím từ số 1 đến số 89 (1988 - 1993) và thực hiện gần 200 bài viết, phóng sự về cuộc sống về đêm của giới trẻ TP.HCM trên báo Tuổi Trẻ từ 1994 - 2004. Từ những hoạt động tích cực trong nghề báo, năm 2005, Cù Mai Công đã được bình chọn là một trong 30 "Gương mặt trẻ của thành phố 30 năm" tại Đại hội Thanh niên tiên tiến Thành phố Hồ Chí Minh.

Các tác phẩm đã xuất bản: “Sài Gòn by night” tập 1, 2, 3, 4, 5, 6; “Tuổi mực tím Sài Gòn”; “Sài Gòn một thuở: Dân Ông Tạ đó” tập 1, 2, 3; “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” tập 1, 2.

Sài Gòn một thuở - “Dân Ông Tạ đó!” - Tập 3

Nếu ai đã từng biết đến Cù Mai Công qua hai tập sách Sài Gòn một thuở: “Dân Ông Tạ đó!” hẳn sẽ có cảm giác ngạc nhiên xen lẫn thán phục về kiến thức và trải nghiệm của “nhà Ông Tạ học” này. Nhưng bạn đọc sẽ càng ngạc nhiên hơn khi biết rằng, những gì về vùng Ông Tạ mà tác giả viết trước đây có lẽ chỉ mới là một phần rất nhỏ trong khung trời ký ức gần như vô tận.

Khi đọc Sài Gòn một thuở: “Dân Ông Tạ đó!” tập 3, chúng ta cũng sẽ có cảm nhận tương tự. Tuy nhiên, lần này tác giả đã giới thiệu Ông Tạ theo một cách khác. Không phải bằng bản đồ, công trình kiến trúc, hay những con đường… mà bằng những thứ vô hình như mùi vị, cảm giác… Cù Mai Công đã khéo léo đưa chúng ta bước vào một thế giới khác, để chạm tới phần “hồn cốt” của cộng đồng những người Bắc 54, đặc biệt là cư dân vùng Ông Tạ.

Phở, xôi, bánh cuốn, bún chả, cháo sườn… vốn là những món ăn rất quen thuộc đối với người Sài Gòn ngày nay, đặc biệt trong những bữa ăn sáng. Có thể chúng ta đã ăn món xôi nhiều lần nhưng vẫn chưa để ý kỹ độ dẻo, mùi thơm và độ nóng của xôi. Rồi cũng có đoạn bật cười khi tác giả cho rằng bánh cuốn ăn với đậu hủ chiên giòn (cắt thanh dài) thì hợp hơn là ăn với bánh tôm. Phải là một người có tình yêu với ẩm thực lắm thì mới trăn trở về những thành phần trong một món ăn tưởng như rất bình thường như thế.

Rồi có những món đặc trưng hơn, không phải để ăn hằng ngày mà dành cho những dịp đặc biệt. Như qua mâm quả bánh cưới, kẹo lạc… mà qua đó, chúng ta được chứng kiến một đám cưới xưa như thế nào. Và, không quên gửi lời cảm ơn đặc biệt đến giò chả vì nhờ nó mà ta như được sống lại trong không khí ngày Tết xưa…

Qua ngòi bút của tác giả, chúng ta có cảm giác “ẩm thực Ông Tạ” như một thế giới võ hiệp mà mỗi người bán (hoặc có khi mỗi gia đình) đều lưu giữ những “tuyệt chiêu” của riêng mình: có trường phái cũ, trường phái mới, lại có trường phái bị thất truyền, có trường phái sang trọng, nhưng cũng có trường phái bình dân…

Nhưng thật ra, Cù Mai Công đang mượn nét ăn để nói về thói ở, về con người thì đúng hơn. Như gánh xôi Bà Lai, chúng ta có cảm tưởng như xôi chỉ là cái cớ để giữ chặt mối gắn kết và duy trì sự tiếp nối của ba thế hệ. Gánh xôi Bà Lai tưởng như thầm lặng tại góc một ngã ba sầm uất nhưng qua miêu tả của Cù Mai Công lại mang tính biểu tượng đối với cư dân cả một vùng. Thì ra, biểu tượng của một vùng đất hay cả một quốc gia lại không phải thứ gì vĩ đại, lớn lao mà đó chỉ đơn giản là gánh xôi, tô phở, hủ muối mè…

Ngoài Bà Lai, vẫn còn nhiều “con người Ông Tạ” thầm lặng khác đã được tác giả ưu ái dành riêng nhiều trang sách cho họ. “Người Ông Tạ” cũng đa dạng lắm: có người là đại gia thời đó như ông chủ tiệm ảnh Á Đông, có người chỉ là buôn gánh bán bưng như bà Rật xóm Mắm, có người làm nghề mô phạm như ông giáo Dũng, lại có người thuộc giới võ biền như võ sĩ Lý Tiểu Quảng… Nhưng cho dù là dân văn hay dân võ thì “khí tiết kẻ sĩ” của một nhà giáo hay một tay võ phu không khác gì nhau.

Cuối cùng, vượt lên trên những món ăn, những hoàn cảnh khác nhau của mỗi người, chúng ta thấy bật lên một nếp nhà của những cư dân Ông Tạ nói riêng, hoặc rộng hơn là nếp sống của người miền Nam khi xưa. Đó là sự giáo dục nghiêm cẩn của cha mẹ đối với con cái, là cái tình của người thầy đối với trò, là cái nghĩa xóm giềng “tối lửa tắt đèn có nhau”, là cách ứng xử ý nhị giữa vợ chồng, và là tình yêu với quê hương qua hương vị của món Phở, món bánh cuốn… mà nay đã vươn ra biển lớn.

“Ôn cố tri tân”, những chuyện tưởng xưa nhưng không bao giờ cũ luôn hiển hiện trong từng trang của Sài Gòn một thuở: “Dân Ông Tạ đó!” tập 3 này.

Về tác giả

Cù Mai Công tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh với số điểm hạng 4 trên gần 200 sinh viên khóa học 1980 - 1984.

Từ 1985 đến nay, ông làm phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn cho các tòa báo: Khăn Quàng Đỏ, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Tuổi Trẻ Cười, Tuổi Trẻ Online. Ông phản ánh, ghi nhận những hoạt động phong trào của Đoàn, Đội, Hội và lối sống của giới trẻ TP.HCM.

Hai lĩnh vực trong nghề báo mà Cù Mai Công được độc giả biết đến nhiều nhất là khi ông cho ra mắt, nhân vật "Anh Cỏ Cú", phụ trách một chuyên mục tại báo Mực Tím từ số 1 đến số 89 (1988 - 1993) và thực hiện gần 200 bài viết, phóng sự về cuộc sống về đêm của giới trẻ TP.HCM trên báo Tuổi Trẻ từ 1994 - 2004. Từ những hoạt động tích cực trong nghề báo, năm 2005, Cù Mai Công đã được bình chọn là một trong 30 "Gương mặt trẻ của thành phố 30 năm" tại Đại hội Thanh niên tiên tiến Thành phố Hồ Chí Minh.

Các tác phẩm đã xuất bản: “Sài Gòn by night” tập 1, 2, 3, 4, 5, 6; “Tuổi mực tím Sài Gòn”; “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” tập 1, 2; “Sài Gòn một thuở: Dân Ông Tạ đó” tập 1, 2, 3.

Gia Định Là Nhớ - Sài Gòn Là Thương - Tập 2

Trong “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương 2”, tác giả Cù Mai Công tiếp tục đưa bạn đọc ghé thăm từng căn nhà, giới thiệu từng nếp sống của những gia đình Sài Gòn xưa.

Vốn thích lang thang ngoài đường suốt cả thời niên thiếu, Cù Mai Công đã có những “tài sản” vô giá về những điều “tai nghe mắt thấy” trong nhịp sống vô cùng phong phú của Sài Gòn ở một giai đoạn rất đặc biệt. Mặc dù không tự nhận là nhà nghiên cứu nhưng tác giả luôn có những phát hiện mới mẻ, thú vị mà ít nhà nghiên cứu nào khai thác được. Hơn nữa, tác giả đã kết hợp những trải nghiệm của mình với những tư liệu sẵn có để rồi đưa ra những phát hiện rất thuyết phục mà ít ai ngờ được.

Trong phần “Sài Gòn là thương”, tác giả tiếp tục chia sẻ về chợ Bến Thành – một biểu tượng quá quen thuộc tưởng chừng như ai cũng biết nhưng vẫn có những thứ khiến ta bất ngờ. Ví như, ít ai biết rằng từng có những chiếc cầu đi bộ được dựng lên ngay trước cổng Nam của chợ. Hoặc, ít ai có thể hình dung được nơi đây từng có những bến xe hoạt động nhộn nhịp suốt ngày đêm.

Kể hết chuyện Bến Thành, tác giả lại dắt bạn dạo quanh những trục đường chính của trung tâm Sài Gòn để kể về chuyện đời của chúng. Có lẽ bạn đọc sẽ ngạc nhiên khi biết rằng, nhiều “cung đường vàng” đắt đỏ bậc nhất của Sài Gòn ngày nay đã từng là những kênh rạch ngoằn nghèo vào những buổi sơ khai.

Điểm đặc biệt ở cuốn sách này là tác giả đã dành phần lớn không gian để chia sẻ về kiến trúc hiện đại miền Nam – một sự sáng tạo mang dấu ấn riêng của người Việt vốn được các kiến trúc sư thế giới khen ngợi – nhưng ngày nay đã bị lãng quên. Cù Mai Công đã rất tâm huyết khi cất công đi từng ngôi nhà, từng căn biệt thự tiêu biểu của phong cách này để chọn ra giới thiệu với bạn đọc.

Thông qua ngôn ngữ kiến trúc được trình bày một cách dễ hiểu, chúng ta có thể cảm nhận được tinh thần dân tộc của những vị kiến trúc sư người Việt đã cố gắng bản địa hóa kiến trúc như thế nào, không chỉ về mặt mỹ thuật mà còn về công năng sử dụng sao cho phù hợp với tình hình khí hậu đặc trưng của vùng nhiệt đới. Hơn hết, qua góc nhìn sâu sắc của tác giả, bạn đọc có thể cảm nhận được mỗi ngôi nhà không chỉ là khối bê tông khô cứng mà phía sau còn có cả những câu chuyện buồn vui của những chủ nhân, những gia đình đã từng sống tại nơi đây.

Một điểm đặc biệt và quý giá của cuốn sách là những hình ảnh quý hiếm cùng những câu chuyện có thật được cung cấp bởi chính gia đình những vị kiến trúc sư tài ba xưa kia, những người đã tạo nên một thời kỳ rực rỡ của kiến trúc hiện đại miền Nam.

Trong phần “Gia Định là nhớ” lần này, Cù Mai Công sẽ dẫn bạn đi xa hơn về vùng ngoại vi Ông Tạ như: Lăng Cha Cả, công viên Hoàng Văn Thụ, đường Nguyễn Trọng Tuyển… Ít ai biết rằng nơi đây cũng từng có một “vườn hoang” hơn mười hecta cạnh hai khu mộ cổ “bí ẩn” xưa hàng thế kỷ và từng có bệnh viện lớn nhất của Mỹ ở miền Nam trước 1975… Ít ai biết ở ngoại ô Sài Gòn còn cất giữ bao phận đời, bao kiếp người tảo tần, ngược xuôi ngang dọc,và cả những tên tuổi văn nghệ sĩ Bắc – Trung – Nam lừng lẫy một thời, như Vân Hùng, Nguyễn Ngọc Bạch, Nguyễn Văn Đông, cặp nghệ sĩ Kim Hoàng – Như Mai…

Rốt cuộc, cho dù tác giả có lúc viết về những đại lộ sang trọng hay những con hẻm nhỏ ngoằn nghèo, về biệt thự của một chính khách hay một hàng quán vỉa hè, về một nghệ sĩ nổi tiếng hay một nhà giáo vô danh… chúng ta đều thấy vượt lên những chủ đề tưởng như khô khan đó là những phận đời thăng trầm, về tình người ấm áp của những bà con di cư “chân ướt chân ráo” trong những ngày đầu tiên về vùng đất mới; là sự hòa nhập của những người từ các vùng miền khác nhau với tinh thần cởi mở; là những nếp nhà có thể gìn giữ nguyên vẹn suốt nhiều thế hệ; là đạo đức của những người thầy vẫn sáng ngời cho dù trải qua bao thăng trầm thời cuộc…

Chỉ với lát cắt của những mảnh đời trong một khu vực rộng chừng 7km2, chúng ta như thấy được toàn bộ bức tranh của Sài Gòn suốt 3 thế kỷ. Có cảm tưởng như những vốn liếng hiểu biết, ký ức và tình cảm của Cù Mai Công đối với vùng đất này là vô tận, kể mãi cũng không bao giờ hết những câu chuyện hay và ý nghĩa.

*Về tác giả

Cù Mai Công tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh với số điểm hạng 4 trên gần 200 sinh viên khóa học 1980 - 1984.

Từ 1985 đến nay, ông làm phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn cho các tòa báo: Khăn Quàng Đỏ, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Tuổi Trẻ Cười, Tuổi Trẻ Online. Ông phản ánh, ghi nhận những hoạt động phong trào của Đoàn, Đội, Hội và lối sống của giới trẻ TP.HCM.

Hai lĩnh vực trong nghề báo mà Cù Mai Công được độc giả biết đến nhiều nhất là khi ông cho ra mắt, nhân vật "Anh Cỏ Cú", phụ trách một chuyên mục tại báo Mực Tím từ số 1 đến số 89 (1988 - 1993) và thực hiện gần 200 bài viết, phóng sự về cuộc sống về đêm của giới trẻ TP.HCM trên báo Tuổi Trẻ từ 1994 - 2004. Từ những hoạt động tích cực trong nghề báo, năm 2005, Cù Mai Công đã được bình chọn là một trong 30 "Gương mặt trẻ của thành phố 30 năm" tại Đại hội Thanh niên tiên tiến Thành phố Hồ Chí Minh.

Các tác phẩm đã xuất bản: “Sài Gòn by night” tập 1, 2, 3, 4, 5, 6; “Tuổi mực tím Sài Gòn”; “Sài Gòn một thuở: Dân Ông Tạ đó”, “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương”.

Sài Gòn một thuở - “Dân Ông Tạ đó!” - Tập 2

Những ai đã từng yêu mến vùng Ông Tạ qua miêu tả của tác giả Cù Mai Công hẳn sẽ rất vui khi trong quyển sách Sài Gòn một thuở: “Dân Ông Tạ đó!”- Tập 2, tác giả sẽ tiếp tục dẫn bạn đọc đi sâu vào từng ngõ hẻm, thăm từng căn nhà, gặp gỡ những nhân vật đã làm nên một trời tuổi thơ đầy kỷ niệm của anh cũng như của nhiều cư dân Ông Tạ khác.

Quyển sách mở ra bằng một không khí thân quen và ấm cúng của những ngày cận Tết, với hình ảnh của những sạp bán lá dong, hương vị của kẹo lạc, “thèo lèo cứt chuột” từ ngày 23 tháng Chạp, khung cảnh nhà nhà ngồi canh nồi bánh chưng đêm 30 Tết, tiếng pháo rền vang vào thời khắc giao thừa và nếp sinh hoạt của bà con Ông Tạ trong những ngày Tết… Đó là những hình ảnh, hương vị và thanh âm gợi một trời ký ức của nhiều thế hệ mà nay đã “phai nhạt mấy màu”.

Qua những bài viết về ngõ Con Mắt, ngõ Cổng Bom, giáo xứ Sao Mai - Chí Hòa - Thánh Mẫu - Nghĩa Hòa, xóm Đại Lợi…, bạn đọc ắt sẽ thấy bất ngờ và thú vị khi phát hiện ra rằng nơi đây tuy tập trung phần lớn cộng đồng Bắc 54 nhưng không vì thế mà thiếu đi sự đa dạng.

Ông Tạ có lượng giáo dân Công giáo đông đảo nhưng vẫn có thể ôm trọn đồng bào Bắc 54 Phật tử ngay giữa trung tâm Ông Tạ; Ông Tạ có không ít văn sĩ, thi sĩ chọn nghề cầm bút thì cũng có lượng lớn những người chọn theo nghiệp… cầm súng; Ông Tạ là nơi sản sinh ra nhiều giám mục, linh mục nhưng đồng thời cũng là nơi cư ngụ của Sơn Đảo - trùm du đãng khét tiếng Sài Gòn; Ông Tạ có những doanh nhân lớn mà khi thành đạt vẫn chọn sống tại ngôi nhà cũ tại Ông Tạ, bên cạnh những bà con lao động nghèo… Tất cả mọi thứ tưởng chừng như mâu thuẫn nhưng lại có thể cùng tồn tại cạnh nhau rất hài hòa.

Thêm một điểm đặc biệt nữa, đó là trong quyển sách này, bạn đọc sẽ được “gặp” không ít người nổi tiếng. Ngõ Con Mắt, xóm Đại Lợi, giáo xứ Nghĩa Hòa…những cái tên tuy khá xa lạ với những người không phải dân cố cựu nhưng mấy ai biết rằng nơi đây từng là nơi cư ngụ của gia đình nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như diễn viên Đại Nghĩa, ca sĩ Tóc Tiên, nhà thơ Đỗ Trung Quân, nhà văn/MC Nguyễn Ngọc Ngạn, nhạc sĩ Nguyễn Vũ - tác giả “Bài Thánh ca buồn” mà lời ca và giai điệu quen thuộc vang lên trong mỗi mùa Giáng Sinh, nhạc sĩ Văn Giảng của “Ai về sông Tương”, nhạc sĩ Hoài An gắn liền với nhiều bài nhạc Xuân trước 1975 phổ biến đến tận ngày nay mà người ta vẫn thường hát trong những ngày Tết… và còn rất nhiều thi sĩ, họa sĩ, nhà báo có tiếng ở Sài Gòn không thể kể hết tên.

Tuy nhiên, khi đi sâu vào những câu chuyện đời thường, những nhân vật khiến cho bạn cảm thấy thân thuộc, thương cảm, hoặc nhiều lúc… ôm bụng cười ngặt nghẽo lại không phải là những người nổi tiếng mà chính là những nhân vật “vô danh”. Những mẩu chuyện thoáng qua vốn chỉ là những lát cắt “không đầu không đuôi” của những người bình thường mà tác giả chỉ kịp gọi tên vắn tắt, có khi chỉ là “tên cúng cơm”, nhưng lại khiến ta đồng cảm sâu sắc. Phải thân lắm, thương nhân vật của mình lắm, tác giả mới có thể phát hiện và khắc họa được nét độc đáo của mỗi con người bình dị ấy, cũng như điểm đáng nhớ nhất trong cuộc đời vốn bình lặng của họ. Bên cạnh đó, bạn đọc sẽ nhận ra rằng, nổi bật giữa những câu chuyện mang đậm màu sắc cá nhân là câu chuyện “tình làng nghĩa xóm” - tình thân của những người hàng xóm “tối lửa tắt đèn có nhau”, có khi thương nhau hơn cả ruột thịt.

Không dừng lại ở đó, đan xen trong những câu chuyện vui buồn của cư dân Ông Tạ là tuổi thơ đầy màu sắc của tác giả Cù Mai Công. Anh là một nhân chứng của Ông Tạ từ những ngày đầu tiên, đi qua những tháng ngày đẹp nhất cũng như những thời khắc bi thương nhất của cộng đồng này. Có cảm tưởng như dấu chân anh hẳn đã in khắp vùng Ông Tạ nên anh mới có thể có mặt từ mọi câu chuyện vặt vãnh của trẻ con cho đến chứng kiến những biến động lớn của thời cuộc. Anh rành rẽ gia phả của mỗi gia đình, nhớ như in những chi tiết “thời xửa thời xưa” mà có khi “chính chủ” cũng đã quên.

Đúng như nhà thơ Đỗ Trung Quân, một người từng sống tại ngõ Con Mắt, từng chia sẻ rằng nếu Cù Mai Công không viết về Ông Tạ, bản thân nhà thơ cũng không tin mình đã từng sống và lớn lên ở đấy. Hoặc như nhà báo Phúc Tiến, một người bạn thân thời niên thiếu của tác giả, từng cảm khái: “Ôi, Công của tôi, một cây bút sống được, viết được nhiều kiếp người như thế, không nhiều lắm đâu”.

Không chỉ thấm đẫm hoài niệm, tình cảm và tâm huyết của tác giả Cù Mai Công, những ký ức về một khoảng trời tuổi thơ Ông Tạ được anh khắc họa trong tập sách Sài Gòn một thuở:“Dân Ông Tạ đó!”- Tập 2 còn góp phần làm phong phú thêm những câu chuyện về ký ức Sài Gòn xưa.

Về tác giả

Cù Mai Công tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh với số điểm hạng 4 trên gần 200 sinh viên khóa học 1980 - 1984.

Từ 1985 đến nay, Cù Mai Công làm phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn cho các tòa báo: Khăn Quàng Đỏ, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Tuổi Trẻ Cười, Tuổi Trẻ Online. Anh phản ánh, ghi nhận những hoạt động phong trào của Đoàn, Đội, Hội và lối sống của giới trẻ TP.HCM.

Hai lĩnh vực trong nghề báo mà Cù Mai Công được độc giả biết đến nhiều nhất là khi anh cho ra mắt, nhân vật "Anh Cỏ Cú", phụ trách một chuyên mục tại báo Mực Tím từ số 1 đến số 89 (1988 - 1993) và thực hiện gần 200 bài viết, phóng sự về cuộc sống về đêm của giới trẻ TP.HCM trên báo Tuổi Trẻ từ 1994 - 2004. Từ những hoạt động tích cực trong nghề báo, năm 2005, Cù Mai Công đã được bình chọn là một trong 30 "Gương mặt trẻ của thành phố 30 năm" tại Đại hội Thanh niên tiên tiến Thành phố Hồ Chí Minh.

Các tác phẩm đã xuất bản: “Sài Gòn by night” tập 1, 2, 3, 4, 5, 6; “Tuổi mực tím Sài Gòn”; Sài Gòn một thuở: “Dân Ông Tạ đó!” tập 1.

“Sài Gòn” và “Gia Định”, cả hai cái tên thân thương này đều đã không còn được sử dụng như tên chính thức của vùng đất mà ngày nay là Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy vậy, mỗi tên gọi đều gợi lên những ký ức, hoài niệm khác nhau đối với mỗi người dân thành phố này.

“Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” được chia làm hai phần như một thước phim xuyên suốt với hai màu sắc khác nhau. Nếu phần “Gia Định là nhớ” như một thước phim trắng đen ghi lại khung cảnh sơ khai của vùng Gia Định lúc người Pháp vừa đặt chân đến; thì trái lại, phần “Sài Gòn là thương” lại như một thước phim màu miêu tả một Sài Gòn náo nhiệt, phồn hoa, đầy sức sống từ cuối thập niên 1950 đến ngày hôm nay.

Trong phần 1, “Sài Gòn là thương”, khởi đầu từ đường Nguyễn Huệ - một trong những con đường lâu đời của Sài Gòn, tác giả, nhà báo Cù Mai Công dẫn dắt bạn đọc phát hiện nhiều điều mới mẻ về nguồn gốc của chợ Bến Thành, về nếp sinh hoạt người Sài Gòn xưa. Và bạn cũng sẽ được khám phá về “chợ Cũ” có tuổi đời hơn nửa thế kỷ. Đặc sắc nhất là mảng ẩm thực của cả ba nền văn hóa Việt, Hoa, Pháp như cà phê dĩa, thịt quay bánh mì, cơm thố… qua lời miêu tả hấp dẫn của tác giả sẽ khiến cho bạn… phát thèm.

Trái ngược với không khí phố chợ náo nhiệt của đường Nguyễn Huệ là một không gian xanh mát, yên tĩnh của đường Phạm Ngọc Thạch, vốn là “khung trời đại học” nổi tiếng trong thi ca trước 1975. Với cách kể chuyện sinh động và tài tình của một nhà báo, tác giả tiếp tục dẫn bạn đi vào những câu chuyện cũ qua hồi ức của những cư dân lâu đời sống gần khu vực hồ Con Rùa, hoặc qua những kỷ niệm, tình yêu tuổi học trò của những cựu sinh viên trường Luật, Kiến trúc, Văn khoa…

Sống đủ lâu tại thành phố này, ắt hẳn ai cũng sẽ ít nhiều thắc mắc: Tại sao Sài Gòn lại ngập nước mỗi khi trời mưa lớn? Tại sao Sài Gòn gắn liền với những con hẻm nhỏ ngoằn nghèo chẳng theo một trật tự quy hoạch nào? Tại sao vẫn còn nhiều căn nhà sàn trên các kinh rạch giữa một thành phố từng được mệnh danh là “hòn ngọc Viễn Đông”? Trong phần 2, “Gia Định là nhớ”, bạn sẽ hiểu được căn nguyên của nhiều vấn đề “thời sự” ngày nay của thành phố này.

Cụ thể, loạt bài về quy hoạch Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định sẽ cho bạn đọc hình dung được cái nhìn toàn cảnh theo dòng thời gian về hình dáng của Sài Gòn từ những ngày đầu cho đến nay: từ những trục đường cơ bản đầu tiên của công trình sư Trần Văn Học bao quanh thành Phiên An, rồi người Pháp loay hoay với nhiều đề án quy hoạch dẫn đến việc liên tục đào lấp các kinh rạch, cho đến tình trạng “tự quy hoạch” của người dân tại Sài Gòn sau năm 1965 khi cuộc chiến tranh leo thang…

Không chỉ về quy hoạch đường xá, bạn đọc còn được biết thêm về kiến trúc đặc trưng của Sài Gòn trước 1975 qua các phân đoạn viết về những công trình tiêu biểu của văn phòng kiến trúc sư Nguyễn Văn Hoa, hoặc hồ Con Rùa với thiết kế độc đáo của kiến trúc sư Nguyễn Kỳ.

Và những ai đã từng yêu mến Cù Mai Công qua những bài viết về Ông Tạ, Tân Bình (khu vực tác giả sinh ra và lớn lên) sẽ tiếp tục được thỏa mãn với loạt ba bài viết về Nhà thờ Chí Hòa, Rạch Nhiêu Lộc và Rừng cao su cuối cùng của Sài Gòn - Gia Định với lượng thông tin quý hiếm và chi tiết đến không ngờ.

Không chỉ là nhân chứng sống một thời của Sài Gòn, tác giả còn là một nhà nghiên cứu “có hạng” khi có nhiều phát hiện bất ngờ, mới mẻ từ kho tư liệu cũ. Và trong suốt quyển sách “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương”, bạn đọc hẳn sẽ nhận ra rằng dù là bài viết về “sân nhà” Ông Tạ hay về khu Sài Gòn, Chợ Lớn, Thủ Đức, hình như ta thấy không có nơi nào trong thành phố này mà chưa từng có bước chân của Cù Mai Công. 

Như nhà nghiên cứu Phạm Công Luận - người bạn thuở thiếu thời của tác giả - đã nhận xét, Cù Mai Công là “một người am hiểu thành phố, sống thường xuyên trên đường phố từ sáng sớm đến tối mịt, từ thời trai trẻ tới giờ…” hoặc như lời cảm nhận của nhà báo Phúc Tiến dành cho người bạn của mình: “Ôi, Công của tôi, một cây bút “sống” được, viết được nhiều kiếp người như thế, không nhiều lắm đâu…”.

Về tác giả

Cù Mai Công tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh với số điểm hạng 4 trên gần 200 sinh viên khóa học 1980 - 1984.

Từ 1985 đến nay, Cù Mai Công làm phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn cho các tòa báo: Khăn Quàng Đỏ, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Tuổi Trẻ Cười, Tuổi Trẻ Online. Ông phản ánh, ghi nhận những hoạt động phong trào của Đoàn, Đội, Hội và lối sống của giới trẻ TP.HCM.

Hai lĩnh vực trong nghề báo mà Cù Mai Công được độc giả biết đến nhiều nhất là khi ông cho ra mắt, nhân vật "Anh Cỏ Cú", phụ trách một chuyên mục tại báo Mực Tím từ số 1 đến số 89 (1988 - 1993) và thực hiện gần 200 bài viết, phóng sự về cuộc sống về đêm của giới trẻ TP.HCM trên báo Tuổi Trẻ từ 1994 - 2004. Từ những hoạt động tích cực trong nghề báo, năm 2005, Cù Mai Công đã được bình chọn là một trong 30 "Gương mặt trẻ của thành phố 30 năm" tại Đại hội Thanh niên tiên tiến Thành phố Hồ Chí Minh.

Các tác phẩm đã xuất bản: “Sài Gòn by night” tập 1, 2, 3, 4, 5, 6; “Tuổi mực tím Sài Gòn”; “Sài Gòn một thuở: Dân Ông Tạ đó”.