Tác Giả Bình Nguyên Lộc

Rừng Mắm

"Rừng mắm" là một truyện ngắn của nhà văn Bình Nguyên Lộc, in lần đầu trong tập "Ký thác", năm 1968 (Nxb Cửu Long). Chuyện kể về một gia đinh ba thế hệ, vì nghèo không có đất, lưu lạc tới xứ Cà Mau để khai phá. Họ đã chọn bờ rạch để làm nơi định cư, đặt tên nơi nầy là Ô Heo, vì vùng đó lúc đầu là hang ổ của loài heo rừng và nhiều thú dữ khác. Vùng đất Bình Nguyên Lộc miêu tả không chỉ có chim thú, và các loài cây rậm ri, mà còn rất nên thơ, cái nên thơ qua con mắt nhìn của Cộc, một thiếu niên bắt đầu chộn rộn tâm hồn khi nghĩ đến một bóng hình con gái. Nơi đó cũng hứa hẹn một tương lại xán lạn, người dân tứ xứ có thể theo chân họ đến lập nghiệp, qua tiên đoán của ông Nội của thằng Cộc.

Qua một truyện ngắn, nhà văn Bình Nguyên Lộc như tái hiện lại lịch sử của vùng Nam bộ thuở những người Việt đầu tiên di cư đến, thuần hóa đất đai. "Họ đã ngã rạp trong chốn ma thiêng nước độc nầy để lót đường cho con cháu họ đi tới, y như là đàn kiến xung phong, tốp đầu liều chết đuối, lội qua ô nước rọng hũ đường để làm cầu cho bọn đi sau vào đến nơi có chất ngọt. Nhiều lớp tiên phuông đã ngã gục như rừng mắm. Rồi thì ông sơ, ông cố con, ông nội đây là tràm mới kiếm được miếng ăn..."

Ngoài truyện 'Rừng mắm" được lấy làm tên chung cho tập truyện, còn có nhiều truyện ngắn khác, được nhà văn viết hồi giữa thế kỷ trước, mà nay đọc lại, giá trị văn chương và lịch sử của chúng vẫn khiến chúng ta kinh ngạc. Cuối cùng, dư âm đọng lại là một tình yêu lớn của tác giả với đất đai, quê hương, làm nên một nỗi ngậm ngùi khó tả.

Đò Dọc

Tình yêu là thứ gì vừa dữ dội, vừa mong manh. Bao đời nay người ta đã đúc kết như vậy. Cái khác thường trong tình yêu ở tiểu thuyết Đò Dọc là nhà văn Bình Nguyên Lộc đã đặt các nhân vật của mình trong hoàn cảnh hết sức trớ trêu: Cả mấy chị em gái của gia đình nọ đều đem lòng yêu một người. Chỉ vì họ không còn có ai để yêu, khi phải sống ở một chốn quê quạnh quẽ mà họ là dân thành thị mới chuyển về. Bao nhiêu chuyện từ vui vẻ, đến khôi hài, rồi buồn giận cứ diễn ra, một cách tự nhiên, để rồi cuối cùng nỗi éo le lên đến đỉnh điểm khi lý trí không thể cầm cương mà thắng được. Bi kịch xảy đến khi các chị em gái vốn là con nhà gia giáo và rất mực thương yêu nhau lại phải đối đầu nhau.

Bình Nguyên Lộc đã lột tả hết cái không khí miền quê phảng lì buồn tẻ là nỗi ám ảnh của các cô gái, và nỗi chông chênh trong tâm hồn của chính họ. Nhưng ta vẫn thấy lấp lánh những điều đẹp đẽ trong các trang văn của nhà văn bậc thầy, cho dẫu nỗi buồn hay tuyệt vọng có dâng cao đến đâu. Lòng vị tha, mối trân trọng tình cảm gia đình vẫn là chiếc chìa khóa để mở tất cả các cánh cửa...

Tân Liêu Trai

"Tân Liêu Trai" được nhà văn Bình Nguyên Lộc viết dưới bút danh Phong Ngạn, NXB Bến Nghé xuất bản năm 1959. Tập truyện ngắn này đậm đặc chất liệu tâm linh dân gian và vốn sông của tác giả. Người đọc bị hấp dẫn từ đầu đến cuối mỗi truyện cũng như toàn bộ tập truyện. Dầu biết ở mỗi cái kết, tác giả sẽ lý giải chuyện ma đó dưới cái nhìn khoa học hoặc bằng một sự thật rõ ràng, nhưng người đọc vẫn bị cuốn hút vào sự ly kỳ và gay cấn của các chi tiết trong truyện. Một cuốn sách hay về nội dung với văn phong giản dị, vừa mang tính giải trí, lại bổ ích đối với những người có tật mê tín dị đoan và sợ ma.

Tập truyện này được viết vào khoảng những năm 1950, được nhà xuất bản Phù Sa in năm 1965, gồm 17 truyện. 

Truyện “Lại mẹ tôi tái giá” viết về nỗi hờn ghen của một cậu bé khi người mẹ tái giá. Cậu đã bỏ đi biệt tích, lăn lóc với đời, theo giang hồ hành nghề móc túi rồi bị bắt vào trại giáo hóa. Mãn hạn, cậu phải lòng một cô gái rồi từ đó nghe tim mình vỡ vụn, không phải vì tình yêu mới chớm, mà vì nhận ra sai lầm lớn nhất của đời mình là không thấu hiểu người mẹ năm xưa, người “có lẽ ngày nay không còn nước mắt nữa để mà khóc.” 

Nhà văn Bình Nguyên Lộc có một mảng sáng tác lớn về đề tài tâm linh. Các truyện ngắn của ông thường bắt đầu bằng những chi tiết kỳ lạ mang yếu tố phi phàm, nhưng rồi rốt lại ông sẽ lý giải các hiện tượng có vẻ ma quái đó bằng cái nhìn khoa học. Cho nên đọc những truyện mang màu sắc liêu trai của ông, người đọc thường chỉ thấy hấp dẫn mà không sợ hãi. Đối với tiểu thuyết Cõi âm nơi quán Cây Dương, ông lại đi theo một hướng khác - liêu trai đến tận cùng, với nhân vật là chàng thanh niên trẻ yêu một hồn ma, mà anh ta tưởng đó là cô gái thật. Đêm đêm khi cô gái bí mật xuất hiện với tư cách là một nữ thám tử đã biết rõ tung tích của chàng (chàng trốn gia đình từ Sài Gòn lên Thủ Đức làm việc nơi quán Cây Dương) thì giữa họ đã nảy nở tình yêu. Cho đến một ngày chàng vỡ lẽ ra nàng chỉ là một hồn ma, thì tình cảm đã trở nên sâu đậm. Nhưng vì hai thế giới âm dương có nhiều cách trở, cuối cùng cô gái kia đành phải xa lìa, và cậu chàng đã trở lại cuộc sống bình thường.

Truyện dài Cõi âm nơi quán Cây Dương, xuất bản lần đầu vào năm 1972, Nhà xuất bản Mây Hồng.

Thăng, nhà điêu khắc trẻ, mới đi du học ở La Mã về quen với Thu Vân, một phụ nữ đứng tuổi, trong một buổi đi tắm ở thác Trị An. Thu Vân sau đó đã rơi vào bể tình với anh ta và bỏ rơi tình cũ, một người rất yêu thương nàng. 

Sau một chuyến mạo hiểm với Thăng trở về, nàng nhận thấy Thăng chỉ là một cậu trai ích kỷ, nông nổi. Nàng cũng bị nhiễm sốt rét rừng. Trong khi nằm viện, người truyền máu cho nàng lại là ông Nhị, người đã gắn bó lâu năm với Thu Vân. Điều này khiến nàng bất ngờ đến sửng sốt. Khi đó, nàng cảm thấy ân hận và muốn nối lại tình xưa, nhưng Nhị nói rằng “hẹn em ở kiếp sau”.

Tiểu thuyết “Mối tình cuối cùng” của Bình Nguyên Lộc đi sâu vào khai thác tâm lý trong tình yêu của đàn ông, đàn bà với những ngóc ngách tế nhị khiến độc giả bất ngờ và khâm phục ngòi bút tài tình của ông. Câu chuyện tâm lý tình cảm này vô cùng hấp dẫn và có thể nói phù hợp với tâm tình của mọi thế hệ người đọc.