Tác Giả Tư Mã Quang

Tư Trị Thông Giám - Tập 10 - Bìa Cứng

Tư trị thông giám tập 10 gồm mười sáu quyển cuối phần Lương kỷ, biên chép lịch sử Trung Quốc trong khoảng thời gian từ năm 526 đến năm 556, cả thảy ba mươi năm. Ba mươi năm này là những tháng năm chất đầy những biến cố dồn dập làm đảo lộn toàn bộ cục diện ở hai miền Nam, Bắc Trung Quốc, khiến hình thế Nam, Bắc triềutồn tại hơn một trăm năm thay đổi đến tận gốc rễ.

Mở đầu cho chuỗi những biến cố này là sự rối ren hết sức nhanh chóng ở nước Ngụy sau loạn lục trấn. Loạn lục trấn xảy ra như một trong những hệ quả tiêu cực của quyết sách "thiên đô dịch tục" do Ngụy Hiếu Văn đế khởi xướng được biên chép ở tập trước. Tiếp đó là liên tiếp những sự kiện diễn ra, dần khiến cho nước Ngụy thống nhất miền bắc Trung Quốc gần trăm năm nay phân rã thành hai nửa: Ở phía đông, Cao Hoan chấp chính, tôn Thế tử Thiện Kiến con của Thanh Hà vương Nguyên Đản thay Hiếu Vũ đế về danh nghĩa, sử gọi là nước Đông Ngụy, phía tây, lấy tập đoàn Vũ Văn Thái làm trung tâm, trên danh nghĩa phù tá Hiếu Vũ đế, sử gọi là nước Tây Ngụy. Cả hai nước Đông Ngụy, Tây Ngụy cùng coi nhau là kẻ thù chính. Hai bên không hẹn mà cùng thực hiện sách lược hòa hoãn với nhà Lương ở phương nam và người Nhu Nhiên ở phương bắc để dồn lực đánh bại đối phương.

Bấy giờ nhà Lương mà Tư trị thông giám định vị là chính thống đã tồn tại hơn bốn mươi năm. Nhưng rồi loạn Hầu Cảnh nổ ra là nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của nhà Lương và hình thành một triều đại mới. Xa hơn nữa, nó đánh vỡ hình thế cân bằng nam bắc, tạo ra cục diện nam yếu bắc mạnh, thúc đẩy nhanh quá trình thống nhất Trung Quốc.

TƯ TRỊ THÔNG GIÁM TẬP 1

Trong suốt chiều dài 5.000 năm lịch sử Trung Quốc, có hai vị sử gia trứ danh, đều mang họ kép Tư Mã, người đời sau gọi chung là "lưỡng Tư Mã". Hai nhà sử học vĩ đại đó chính là Tư Mã Thiên, nguời biên soạn sách Sử ký và nguời còn lại là Tư Mã Quang, chủ biên tác phẩm sử biên niên đồ sộ Tư trị thông giám. Ðây cũng là hai tác phẩm mà nguời muốn hiểu lịch sử Trung Quốc không thể không đọc.

Tư trị thông giám là bộ sử quan trọng hàng đầu của Trung Quốc, được viết theo thể biên niên. Nội dung của nó bao trùm một khoảng thời gian lịch sử rất dài, bắt đầu từ Chu Uy Liệt vương thời nhà Chu (403 trước Công nguyên), và kết thúc vào đời Chu Hiển Đức nhà Hậu Chu (959 sau Công nguyên), tổng cộng 1.362 năm, xuyên suốt 16 triều đại chính thống. Toàn sách hơn 300 vạn chữ. Ngoài ra, còn có 30 quyển Mục lục, 30 quyển Khảo dị (khảo sát sự giống và khác nhau), nâng tổng số quyển lên thành 354 quyển.

Tư trị thông giám tập 1 ghi chép lại toàn bộ lịch sử về giai đoạn Chiến Quốc, kéo dài qua ba triều đại:

- Chu kỷ - 5 quyển

- Tần kỷ - 3 quyển

- Hán kỷ - 8 quyển đầu tiên

Sống Tích Cực, Thương Chân Thành

Tư trị thông giám tập 8 mở đầu bằng sự kiện thay triều đổi đại với việc Lưu Dụ ép Tấn Cung đế nhường ngôi cho mình, lập ra nhà Tống mà sử sách hay gọi là Nam Tống hoặc Lưu Tống. Một cách trực quan, Tư trị thông giám nhắc nhở hậu thế rằng hành động soán ngôi nhà Hán bằng danh nghĩa thiện nhượng của Tào Phi đã khơi dậy dã tâm của những đại thần nắm trọng quyền trong tay ở hậu thế, để rồi họ Tư Mã lật đổ Tào Ngụy, Lưu Tống cướp ngôi triều Tấn cũng bởi cùng một phương thức ấy.

Ngoài việc đề cập đến tình trạng phân biệt gay gắt giữa cao môn và hàn môn, đặc biệt càng tệ hơn ở chính quyền người Hán phương nam. Tư trị thông giám tập 8 cũng tiếp tục câu chuyện về sự phát triển của tôn giáo. Khi những tư tưởng luân thường đạo lý về trung nghĩa bị sụp đổ, tầng lớp sĩ tộc tìm đến tư tưởng huyền học “thanh tĩnh vô vi” của Lão Trang để trốn tránh hiện thực. Trong giai đoạn này, một nhánh khác của Đạo giáo chuyên về luyện đan, chế phù, vẽ bùa chú đã phát triển mạnh mẽ. Các chuyện về bùa phép hình nhân trấn yểm cũng bắt đầu phát triển mạnh từ đây.

Tư trị thông giám tập 8 kết thúc bằng sự ra đời của nước Nam Tề cũng như những hoạt động cải cách trong triều đình Bắc Ngụy. Nước Tề liệu có thể tránh đi vào vết xe đổ của hai triều Tấn, Tống? Triều đình nhà Ngụy liệu có thể cải cách thành công để tiếp tục tồn tại? Sự phát triển của tôn giáo sẽ ảnh hưởng như thế nào đến đời sống xã hội, mâu thuẫn kịch liệt giữa cao môn và hàn môn sẽ đem lại điều gì?

Tư trị thông giám là bộ sử quan trọng hàng đầu của Trung Quốc, được viết theo thể biên niên. Nội dung của nó bao trùm một khoảng thời gian lịch sử rất dài, bắt đầu từ Chu Uy Liệt vương thời nhà Chu (403 trước Công nguyên), và kết thúc vào đời Chu Hiển Đức nhà Hậu Chu (959 sau Công nguyên), tổng cộng 1.362 năm, xuyên suốt 16 triều đại chính thống (theo sắp xếp của tác giả).

Xuất phát từ mục đích viết sử để góp phần củng cố sự thống trị của vương triều, xuyên suốt tác phẩm, nội dung và hình thức của sách mang màu sắc chính trị rất rõ nét, có thể nói, đây là điều quyết định quan điểm chính trị của sách. Bộ sử này không đơn thuần là ghi chép sự kiện, mà còn thông qua các sự kiện đó, phân tích rõ đầu mối của trị-loạn-hưng-suy, phân tích thiện ác, các chính sách… từ đó đút rút kinh nghiệm, thành tấm gương soi cho bậc đế vương thi hành đạo trị quốc. Điều ấy thật xứng đáng với tên gọi của nó: Tư trị thông giám.

Kết cấu của cuốn Tư trị thông giám tương đối chặt chẽ. Sự việc được ghi chép theo thời gian ngày, tháng, năm, lời văn mạch lạc rõ ràng. Tư trị thông giám ghi chép về rất nhiều mặt bao gồm quân sự, kinh tế, văn hóa tư tưởng, phạm vị cực kì rộng lớn. Đúng như lời của vua Tống Thần tông nói: “Cả thảy ghi chép về mười sáu triều, biên thành hai trăm chín mươi tư quyển, bày trong một gian hàng mà tóm lược được hết việc cổ kim, nội dung rộng mà cốt được yếu điểm, ghi chép tinh giản mà thuật rõ các việc, đấy cũng là tổng hợp các loại điển chương chế độ đời trước, là bộ thư tịch sâu rộng đầy đủ rôi”.

Một nét đặc sắc không thể bỏ qua, là những câu bình luận trong Tư trị thông giám, rất đa dạng và phong phú. Có những lời bình về lịch sử, có những lời bình về sự kiện, có những đánh giá về con người, có những đánh giá về chính sách, có những phân tích về kế mưu, phương lược… tất cả đều do tác giả thực hiện. Tác giả còn tuyển chép những lời bình luận của người đời trước một cách có chọn lọc để phù hợp với quan điểm của mình.

Tư trị thông giám là bộ sử biên niên cực kỳ quan trọng của Trung Quốc, nhờ tác phẩm mà giới học thuật thấy lại được một phần trong rất nhiều tài liệu đã mất, một phần tri thức của người xưa qua sách này được bảo tồn.

Sau sự thành công của Tư trị thông giám tập 1, tập 2, Nhà xuất bản Văn học và Nhà sách Tri thức trẻ tiếp tục giới thiệu Tư trị thông giám tập 3 đến bạn đọc.

Tư trị thông giám tập 3 gồm mười bảy quyển, ghi lại một giai đoạn không kém phần thú vị so với giai đoạn trước, chứa những biến cố lớn lao đáng để chúng ta chiêm nghiệm lâu dài.

Mở đầu là thời kỳ cai trị của Hán Ai đế. Hán Ai đế trị quốc không hơn gì Nguyên đế, Thành đế. Đặc biệt, Tư trị thông giám ghi chép hai sự kiện khiến mâu thuẫn giữa Ai đế và sĩ đại phu còn trầm trọng hơn hai vị vua trước.

Liên tiếp mấy đời vua không thuộc dòng đích bất tài, còn chà đạp cả danh giáo lẫn quyền lợi của sĩ đại phu khiến uy vọng mà Lưu thị tích lũy hai trăm năm tiêu tán. Vương Mãng, một đại thần dòng dõi ngoại thích thời Hán Nguyên đế, vốn có thanh danh cao, bị cách chức vì xung đột với Ai đế về tông thống, đã lợi dụng tình thế nắm lấy quyền lực, diệt trừ các phe phái đối lập về ý thức, đầu độc Hán Bình đế, chọn tôn Nhụ Tử Anh mới hai tuổi làm Hoàng đế, rồi từng bước dùng kế trá ngụy cướp lấy quyền chính, lật đổ nhà Hán, lập nên nhà Tân.

Với ghi chép tỉ mỉ của Tư trị thông giám, nhìn toàn cảnh thời đại ấy, ngoài thời thế, cơ mưu, lực lượng còn có một nguyên nhân khác đóng góp vai trò quan trọng trong quá trình thành lập nhà Tân. Đó là cơ chế "Thiện nhượng" - nhường ngôi cho người hiền đức, vốn xuất hiện từ thời cổ, vẫn luôn tồn tại, lưu truyền và được xã hội tán thưởng, chấp nhận rộng rãi. Và còn rất nhiều sự kiện, những biến cố trong giai đoạn lịch sử này mà Tư trị thông giám tập 3 muốn gửi tới bạn đọc.

Về tác giả

Tư Mã Quang (1019 - 1086), tự Quân Thực, lấy hiệu là Vu Phu, sau khi lớn tuổi xưng là Vu Tẩu, người đời gọi ông là Tốc Thủy tiên sinh.

Tư Mã Quang truyện trong Tống sử kể rằng: “Khi Quang lên bảy, nghe người khác giảng sách Tả thi Xuân Thu, lắng nghe đê mê, khi quay về, giảng giải lại cho người nhà , truyền thuật được hết các chỗ cốt yếu. Từ đấy về sau, tay không rời sách, đến mức quên cả đói khát, nóng lạnh.”

Năm Bảo Nguyên nguyên niên đời Tống Nhân Tông (1038), Tư Mã Quang mới 20 tuổi, thi đỗ tiến sĩ hạng Giáp khoa (hạng nhất), được bổ nhiệm làm Phụng lễ lang, bắt đầu tham gia chính sự. Trong thời gian tham gia chính sự, Tư Mã Quang thường luận bàn chính sách quốc gia, dần dần trở thành nhân vật quan trọng trên chính trường. Ông từng dâng sớ bàn về ba điều trọng yếu của việc tu thân là: Nhân, Minh, Vũ; ba điều trọng yếu trong việc trị quốc là: Quan Nhân, Tín thực, Tất phạt. Những luận bàn ấy được đánh giá là khá thấu đáo. Chủ trương của Tư Mã Quang mang nặng tư tưởng Khổng, Mạnh, là thủ lĩnh nhóm bảo thủ.

Tư Mã Quang là một tấm gương sang về lối sống, được dân chúng đương thời kính ngưỡng. Khi Tư Mã Quang qua đời, Tống Triết tông ra lệnh cho thần dân dừng hết mọi công việc, đề tang ba ngày. Tương truyền dân chúng tại kinh sư nghe tin Tư Mã Quang chết, thương khóc thống thiết như khóc người thân, đám tang của ông có hơn vạn người đến dự.

Nhóm dịch giả

Nhóm Cổ Thư Lâu bao gồm những thành viên: Bùi Thông, Phạm Thành Long, Nguyễn Đức Vịnh, Võ Hoàng Giang, Lê Hải An, Cao Thế Khải, Nguyễn Đỗ Thuyên, Trần Minh Tiến.

Mùa hè năm 2016, bộ sử Tam Quốc Chí (Trần Thọ) lần đầu được giới thiệu đầy đủ, hệ thống tại Việt Nam. Điều gây ngỡ ngàng ở chỗ bộ sách đồ sộ này được ra đời từ những người bạn quen nhau qua mạng, gắn kết bởi có chung sự quan tâm tới cổ sử, quyết tâm làm bộ sách vì tình yêu với lịch sử.

Cuối tháng 11 năm 2017, nhóm dịch tiếp tục mang tới bất ngờ mới: họ chuyển ngữ và cho ra mắt tập một bộ Tư trị thông giám (Tư Mã Quang chủ biên). Đây là bộ sử đồ sộ, trong nguyên tác có tới 294 cuốn và ba triệu chữ Hán cổ.

Về lí do thực hiện bộ sách, dịch giả Bùi Thông – thành viên trụ cột của nhóm chia sẻ: “…Như một guồng máy đang chạy, chững lại một thời gian bỗng thấy hụt hẫng. Lại cũng vì ham thích nghiên cứu cổ sử, nhóm muốn dịch một bộ sách nữa, liên quan ít nhiều với sử Việt, để gọi là có ích với cộng đồng.

Tư trị thông giám được chọn sau một thời gian bàn bạc và cân nhắc. Đây là bộ sử bao hàm những giá trị rộng lớn, cho ta hiểu thêm về tư duy và phương cách trị quốc truyền thống của giới lãnh đạo Trung Quốc, đáng để người Việt xem, ngẫm, ghi nhớ. Song, cũng phải nói đây là một sự liều lĩnh, bởi lẽ đây là một bộ sử đồ sộ bậc nhất của Trung Quốc. Nhưng chúng tôi vẫn tâm niệm rằng núi dẫu cao, bước kiên trì vẫn có thể lên tới đỉnh.”

Nói về việc phân chia công việc, dịch giả Bùi Thông cũng chia sẻ: Vì bộ sách dài, nhóm phân chia mỗi người dịch một số kỷ nhất định. Một số người phụ trách sưu tầm sử liệu, nguồn dịch, các tài liệu đối chứng rải rác trong “Nhị thập tứ sử” so sánh với tư liệu gốc, tránh sai sót.

Sau khi dịch xong vài cuốn nhỏ, sẽ chuyển sang cho một người hiệu đính, loại bỏ câu tối nghĩa, hoặc dịch chưa tròn ý, bổ sung chú thích cần thiết còn thiếu.

Hiệu đính xong, một số người khác sẽ tập trung rà soát từng câu, đảm bảo ngữ nghĩa thông suốt, thoát ý, câu văn không bị vấp váp, sửa lỗi chính tả. Cứ thế dần dần hoàn thành từng tập.

Ông Phạm Thành Long, một thành viên khác trong nhóm chia sẻ thêm: “Có thể nói là nhờ sự xuất hiện của Tam Quốc chí, nhóm dịch ban đầu chỉ gồm ba người đã kết nối được với nhiều bạn bè mới cũ cùng sở thích để hình thành nhóm Cổ Thư Lâu. Mỗi người phụ trách một công đoạn.”

Nói về việc bộ sách này, nhóm Cổ Thư Lâu từng có lần lên tiếng: Bắt tay vào việc chuyển ngữ pho sử đồ sộ này, nói là một thu chơi, hoặc một việc làm “không tự lượng sức”, đối với nhóm dịch và biên soạn, thế nào cũng đúng.

Tư Trị Thông Giám là một tác phẩm sử học kinh điển đồ sộ, bộ sử quan trọng hàng đầu của Trung Quốc, viết theo thể biên niên, trong nguyên tác có tới 294 cuốn và ba triệu chữ Hán cổ. Nội dung của nó bao trùm một khoảng thời gian lịch sử rất dài xuyên suốt 16 triều đại chính thống (16 kỷ), ghi chép về rất nhiều mặt bao gồm quân sự, kinh tế, văn hóa tư tưởng, phạm vị cực kì rộng lớn..

Bộ sử này không đơn thuần là ghi chép sự kiện, mà còn thông qua các sự kiện đó, phân tích rõ lý lẽ hưng thịnh suy vong, nêu bật tấm gương, soi tỏ bài học thành bại được mất, phân tích thiện ác, các chính sách… từ đó đúc rút kinh nghiệm, thành tấm gương soi cho bậc đế vương thi hành đạo trị quốc, dạy các bậc đế vương, vua chúa cách tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ, giúp bạn đọc có thể hình dung các phương cách quản trị, dụng nhân của người xưa. Một nét đặc sắc không thể bỏ qua là những câu bình luận trong Tư Trị Thông Giám, rất đa dạng và phong phú. Có những lời bình về lịch sử, có những lời bình về sự kiện, có những đánh giá về con người, có những đánh giá về chính sách, có những phân tích về kế mưu, phương lược… tất cả đều do tác giả thực hiện. Tác giả còn tuyển chép những lời bình luận của người đời trước một cách có chọn lọc để phù hợp với quan điểm của mình.

Giới thiệu về Tư Trị Thông Giám tập 5, tập 6

Sau sự thành công của bốn tập trước, Nhà xuất bản Văn học và Nhà sách Tri thức trẻ tiếp tục giới thiệu Tư Trị Thông Giám tập 5, tập 6 đến bạn đọc. Ở Tư Trị Thông Giám tập 5 và 6 lần này ghi chép lịch sử, những biến động chính trị, xã hội Trung Quốc giai đoạn nhà Ngụy và nhà Tấn (hai cuốn tập hợp Ngụy kỷ và Tấn kỷ), kết thúc giai đoạn Hán kỷ trước đó. Cũng chính vì lẽ đó, nhóm dịch giả Cổ Thư Lâu và Nhà sách Tri thức trẻ quyết định thay đổi màu bìa sách bản đặc biệt sang màu nâu để đánh dấu thời đại mới. Tư Trị Thông Giám là một bộ sách lịch sử đồ sộ, quý giá không thể thiếu trong tủ sách của những người nghiên cứu và yêu thích lịch sử và chính trị, đặc biệt là lịch sử - chính trị Trung Hoa.

Giới thiệu tác giả Tư Mã Quang

Tư Mã Quang (1019 - 1086), tự Quân Thực, lấy hiệu là Vu Phu, sau khi lớn tuổi xưng là Vu Tẩu, người đời gọi ông là Tốc Thủy tiên sinh, là một sử gia nổi tiếng Trung Quốc. Tư Mã Quang là một tấm gương sáng về lối sống, được dân chúng đương thời kính ngưỡng. Ông là người được giới sử học Trung Quốc tôn vinh cùng sử gia Tư Mã Thiên là "Lưỡng Tư Mã". Tư Trị Thông Giám và Sử Ký của họ được coi là "Sử học song bích".

Dành cả cuộc đời để cống hiến, ghi chép, trần thuật, định giá xác đáng, đầy đủ và chi tiết các câu chuyện cai trị, chính sách, thành tựu quân sự, pháp chế, định chế, hay cả những di sản rực rỡ kế thừa v.v... xuyên suốt 16 triều đại chính thống, Tư Mã Quang đã làm nên một trong những bộ sử đồ sộ và quan trọng hàng đầu của Trung Quốc. Ngoài Tư Mã Quang đóng vai trò chủ biên, những người biên soạn còn có Lưu Thứ, Lưu Ban, Phạm Tổ Vũ.

Giới thiệu nhóm dịch giả, hiệu đính (nhóm Cổ Thư Lâu)

Nhóm Cổ Thư Lâu bao gồm những thành viên: Bùi Thông, Phạm Thành Long, Nguyễn Đức Vịnh, Võ Hoàng Giang, Lê Hải An, Cao Thế Khải, Nguyễn Đỗ Thuyên, Trần Minh Tiến.

Mùa hè năm 2016, bộ sử Tam Quốc Chí (Trần Thọ) lần đầu được giới thiệu đầy đủ, hệ thống tại Việt Nam. Điều gây ngỡ ngàng ở chỗ bộ sách đồ sộ này được ra đời từ những người bạn quen nhau qua mạng, gắn kết bởi có chung sự quan tâm tới cổ sử, quyết tâm làm bộ sách vì tình yêu với lịch sử.

Cuối tháng 11 năm 2017, nhóm dịch tiếp tục mang tới bất ngờ mới: họ chuyển ngữ và cho ra mắt tập một bộ Tư Trị Thông Giám (Tư Mã Quang chủ biên). Đây là bộ sử đồ sộ, trong nguyên tác có tới 294 cuốn và ba triệu chữ Hán cổ.

Về lí do thực hiện bộ sách, dịch giả Bùi Thông – thành viên trụ cột của nhóm chia sẻ: “…Như một guồng máy đang chạy, chững lại một thời gian bỗng thấy hụt hẫng. Lại cũng vì ham thích nghiên cứu cổ sử, nhóm muốn dịch một bộ sách nữa, liên quan ít nhiều với sử Việt, để gọi là có ích với cộng đồng.”

Nói về việc phân chia công việc, dịch giả Bùi Thông cũng chia sẻ: “Vì bộ sách dài, nhóm phân chia mỗi người dịch một số kỷ nhất định. Một số người phụ trách sưu tầm sử liệu, nguồn dịch, các tài liệu đối chứng rải rác trong “Nhị thập tứ sử” so sánh với tư liệu gốc, tránh sai sót.”

Sau khi dịch xong vài cuốn nhỏ, sẽ chuyển sang cho một người hiệu đính, loại bỏ câu tối nghĩa, hoặc dịch chưa tròn ý, bổ sung chú thích cần thiết còn thiếu.

Hiệu đính xong, một số người khác sẽ tập trung rà soát từng câu, đảm bảo ngữ nghĩa thông suốt, thoát ý, câu văn không bị vấp váp, sửa lỗi chính tả. Cứ thế dần dần hoàn thành từng tập.

Nói về việc bộ sách này, nhóm Cổ Thư Lâu từng có lần lên tiếng: “Bắt tay vào việc chuyển ngữ pho sử đồ sộ này, nói là một thu chơi, hoặc một việc làm “không tự lượng sức”, đối với nhóm dịch và biên soạn, thế nào cũng đúng.”

Tư Trị Thông Giám là một tác phẩm sử học kinh điển đồ sộ, bộ sử quan trọng hàng đầu của Trung Quốc, viết theo thể biên niên, trong nguyên tác có tới 294 cuốn và ba triệu chữ Hán cổ. Nội dung của nó bao trùm một khoảng thời gian lịch sử rất dài xuyên suốt 16 triều đại chính thống (16 kỷ), ghi chép về rất nhiều mặt bao gồm quân sự, kinh tế, văn hóa tư tưởng, phạm vị cực kì rộng lớn..

Bộ sử này không đơn thuần là ghi chép sự kiện, mà còn thông qua các sự kiện đó, phân tích rõ lý lẽ hưng thịnh suy vong, nêu bật tấm gương, soi tỏ bài học thành bại được mất, phân tích thiện ác, các chính sách… từ đó đúc rút kinh nghiệm, thành tấm gương soi cho bậc đế vương thi hành đạo trị quốc, dạy các bậc đế vương, vua chúa cách tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ, giúp bạn đọc có thể hình dung các phương cách quản trị, dụng nhân của người xưa. Một nét đặc sắc không thể bỏ qua là những câu bình luận trong Tư Trị Thông Giám, rất đa dạng và phong phú. Có những lời bình về lịch sử, có những lời bình về sự kiện, có những đánh giá về con người, có những đánh giá về chính sách, có những phân tích về kế mưu, phương lược… tất cả đều do tác giả thực hiện. Tác giả còn tuyển chép những lời bình luận của người đời trước một cách có chọn lọc để phù hợp với quan điểm của mình.

Giới thiệu về Tư Trị Thông Giám tập 5, tập 6

Sau sự thành công của bốn tập trước, Nhà xuất bản Văn học và Nhà sách Tri thức trẻ tiếp tục giới thiệu Tư Trị Thông Giám tập 5, tập 6 đến bạn đọc. Ở Tư Trị Thông Giám tập 5 và 6 lần này ghi chép lịch sử, những biến động chính trị, xã hội Trung Quốc giai đoạn nhà Ngụy và nhà Tấn (hai cuốn tập hợp Ngụy kỷ và Tấn kỷ), kết thúc giai đoạn Hán kỷ trước đó. Cũng chính vì lẽ đó, nhóm dịch giả Cổ Thư Lâu và Nhà sách Tri thức trẻ quyết định thay đổi màu bìa sách bản đặc biệt sang màu nâu để đánh dấu thời đại mới. Tư Trị Thông Giám là một bộ sách lịch sử đồ sộ, quý giá không thể thiếu trong tủ sách của những người nghiên cứu và yêu thích lịch sử và chính trị, đặc biệt là lịch sử - chính trị Trung Hoa.

Giới thiệu tác giả Tư Mã Quang

Tư Mã Quang (1019 - 1086), tự Quân Thực, lấy hiệu là Vu Phu, sau khi lớn tuổi xưng là Vu Tẩu, người đời gọi ông là Tốc Thủy tiên sinh, là một sử gia nổi tiếng Trung Quốc. Tư Mã Quang là một tấm gương sáng về lối sống, được dân chúng đương thời kính ngưỡng. Ông là người được giới sử học Trung Quốc tôn vinh cùng sử gia Tư Mã Thiên là "Lưỡng Tư Mã". Tư Trị Thông Giám và Sử Ký của họ được coi là "Sử học song bích".

Dành cả cuộc đời để cống hiến, ghi chép, trần thuật, định giá xác đáng, đầy đủ và chi tiết các câu chuyện cai trị, chính sách, thành tựu quân sự, pháp chế, định chế, hay cả những di sản rực rỡ kế thừa v.v... xuyên suốt 16 triều đại chính thống, Tư Mã Quang đã làm nên một trong những bộ sử đồ sộ và quan trọng hàng đầu của Trung Quốc. Ngoài Tư Mã Quang đóng vai trò chủ biên, những người biên soạn còn có Lưu Thứ, Lưu Ban, Phạm Tổ Vũ.

Giới thiệu nhóm dịch giả, hiệu đính (nhóm Cổ Thư Lâu)

Nhóm Cổ Thư Lâu bao gồm những thành viên: Bùi Thông, Phạm Thành Long, Nguyễn Đức Vịnh, Võ Hoàng Giang, Lê Hải An, Cao Thế Khải, Nguyễn Đỗ Thuyên, Trần Minh Tiến.

Mùa hè năm 2016, bộ sử Tam Quốc Chí (Trần Thọ) lần đầu được giới thiệu đầy đủ, hệ thống tại Việt Nam. Điều gây ngỡ ngàng ở chỗ bộ sách đồ sộ này được ra đời từ những người bạn quen nhau qua mạng, gắn kết bởi có chung sự quan tâm tới cổ sử, quyết tâm làm bộ sách vì tình yêu với lịch sử.

Cuối tháng 11 năm 2017, nhóm dịch tiếp tục mang tới bất ngờ mới: họ chuyển ngữ và cho ra mắt tập một bộ Tư Trị Thông Giám (Tư Mã Quang chủ biên). Đây là bộ sử đồ sộ, trong nguyên tác có tới 294 cuốn và ba triệu chữ Hán cổ.

Về lí do thực hiện bộ sách, dịch giả Bùi Thông – thành viên trụ cột của nhóm chia sẻ: “…Như một guồng máy đang chạy, chững lại một thời gian bỗng thấy hụt hẫng. Lại cũng vì ham thích nghiên cứu cổ sử, nhóm muốn dịch một bộ sách nữa, liên quan ít nhiều với sử Việt, để gọi là có ích với cộng đồng.”

Nói về việc phân chia công việc, dịch giả Bùi Thông cũng chia sẻ: “Vì bộ sách dài, nhóm phân chia mỗi người dịch một số kỷ nhất định. Một số người phụ trách sưu tầm sử liệu, nguồn dịch, các tài liệu đối chứng rải rác trong “Nhị thập tứ sử” so sánh với tư liệu gốc, tránh sai sót.”

Sau khi dịch xong vài cuốn nhỏ, sẽ chuyển sang cho một người hiệu đính, loại bỏ câu tối nghĩa, hoặc dịch chưa tròn ý, bổ sung chú thích cần thiết còn thiếu.

Hiệu đính xong, một số người khác sẽ tập trung rà soát từng câu, đảm bảo ngữ nghĩa thông suốt, thoát ý, câu văn không bị vấp váp, sửa lỗi chính tả. Cứ thế dần dần hoàn thành từng tập.

Nói về việc bộ sách này, nhóm Cổ Thư Lâu từng có lần lên tiếng: “Bắt tay vào việc chuyển ngữ pho sử đồ sộ này, nói là một thu chơi, hoặc một việc làm “không tự lượng sức”, đối với nhóm dịch và biên soạn, thế nào cũng đúng.”

Tư Trị Thông Giám

Nhận được nhiều sự cổ vũ từ bạn đọc gần xa, sau ba tập đầu của Tư trị thông giám, nhóm Cổ thư lâu tiếp tục hợp tác với Nhà xuất bản Văn học và Nhà sách Tri thức trẻ cho ra mắt cuốn Tư trị thông giám tập bốn.

Trong tập trước, Tư trị thông giám ghi chép lại 129 năm trị vì của tám vị Hoàng đế nhà Hán, từ Hán Ai đế đến Hán An đế, bắt đầu từ năm 05 TCN cho đến năm 124 CN. Quãng thời gian đó chứng kiến nhiều bước thăng trầm của vương triều Hán, từ sự đi xuống của nhà Tây Hán thời Ai đế, Bình đế đến giai đoạn Vương Mãng soán ngôi lập nhà Tân; từ việc Hán Quang Vũ đế mở ra thời kỳ Đông Hán đến giai đoạn ngoại thích chuyên quyền, hoạn quan lũng đoạn triều chính thời Hòa đế, Thương đế, An đế.

Tư trị thông giám tập bốn trong tay bạn đọc gồm 18 quyển, ghi lại giai đoạn gần một trăm năm cuối vương triều Đông Hán với xu hướng ngày càng suy tàn, mà việc phân tích những căn nguyên của xu hướng ấy và lý do ra đời cục diện Tam quốc phân tranh sẽ để lại cho chúng ta nhiều bài học đắt giá.

Tư trị thông giám tập ba và tập bốn nối tiếp nhau chép lại một chuỗi các sự kiện liên tục có tính chất quyết định hướng đi của nhà Đông Hán, đó là sự trỗi dậy của thế lực ngoại thích, lực lượng hoạn quan xuất hiện, tập đoàn sĩ đại phu tham chiến, các quân phiệt địa phương nổi dậy cát cứ. Tất cả bắt đầu từ tình trạng vua còn nhỏ, thái hậu lâm triều, ngoại thích hoành hành, điều này vốn từng xuất hiện trong thời kỳ nhà Tây Hán (trường hợp Lã hậu). Ở tập ba, Hán Hòa đế lên ngôi năm 11 tuổi, Đậu Thái hậu lâm triều, Đậu Hiến giữ chức Đại tướng quân, lại được ban địa vị trên cả Tam công, là kẻ hung bạo tàn nhẫn, giết hại triều thần; anh em Đậu gia lại hung hăng càn quấy, cưỡng đoạt tài vật, cướp bắt phụ nữ, không điều ác nào không làm. Hán An đế lên ngôi năm 13 tuổi, Đặng Thái hậu lâm triều, mặc dù trị lý hiệu quả, lại cố gắng ước thúc Đặng gia, nhưng rốt cuộc vẫn có chuyện Tư không Viên Sưởng vì cương trực không bè phái với họ mà bị bức tự sát, Hộ Khương hiệu úy Nhâm Thượng tranh công với Đặng Tuân mà bị chém đầu…

Ở Tư trị thông giám tập bốn, chúng ta có thể tìm thấy những nguyên nhân khiến nhà Đông Hán suy tàn dẫn đến thế cục cát cứ tiền Tam quốc.

Giai đoạn Tam quốc có thể không quá xa lạ với bạn đọc Việt Nam nhờ sự phổ biến của tiểu thuyết lịch sử Tam Quốc diễn nghĩa, và gần đây là nhờ sự ra đời bản dịch bộ chính sử Tam Quốc chí - một công trình biên dịch của các thành viên sáng lập nên nhóm Cổ thư lâu sau này. Tam Quốc chí của Trần Thọ được viết theo thể kỷ truyện, tập trung vào từng nhân vật cụ thể, do đó giới thiệu được cái ưu khuyết, điểm được mất, đóng góp lớn nhỏ của từng nhân vật. Mỗi sự kiện trong Tam Quốc chí cũng vì vậy mà có thể được nhìn nhận qua nhiều góc cạnh khác nhau, từ những cách nhìn khác nhau của mỗi nhân vật. Với Tư trị thông giám, đọc Tam quốc lại là một trải nghiệm thú vị khác. Nhờ đặc thù của thể biên niên, giai đoạn Tam quốc được trình bày mạch lạc thứ tự, nhấn mạnh điểm cốt yếu, giúp độc giả nắm bắt được diễn tiến toàn cục. Đóng góp lớn nhất của Tư Mã Quang và cộng sự chính là đã tuyến tính hóa, sắp xếp lại các sự kiện theo diễn biến thời gian. Nhờ vậy, người đọc có thể dễ dàng theo dõi các chuỗi sự kiện phức tạp và kéo dài, chẳng hạn như các chiến dịch quân sự. Cũng nhờ vậy, khi nghiên cứu một sự kiện trong Tư trị thông giám, rất dễ dàng tìm kiếm những sự kiện trước nó và sau nó, hỗ trợ cho người đọc khi có nhu cầu nghiên cứu về các quan hệ nhân quả, các đầu dây mối nhợ của nhiều biến động xã hội khác nhau. Một ví dụ điển hình là chiến dịch Quan Độ kéo dài mười bảy tháng với rất nhiều diễn biến phức tạp giữa nhiều thế lực liên quan, đã được biên chép rất gọn gàng và dễ dàng tra cứu.

Tư trị thông giám tập bốn kết thúc với cái chết của Quan Vũ sau khi Kinh châu thất thủ, dự báo một cuộc Đông chinh báo thù thảm liệt của Lưu Bị với chiến dịch Di Lăng. Đấy sẽ là một trong rất nhiều nội dung thú vị mà bạn đọc có thể tìm thấy ở tập năm Tư trị thông giám.

Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc./.   

Bốn tháng sau khi Tư trị thông giám tập 2 ra mắt, NXB Văn học và Nhà sách Tri thức trẻ tiếp tục giới thiệu Tư trị thông giám tập 3 đến bạn đọc.

Tập trước, Tư trị thông giám biên chép lịch sử Trung Quốc từ năm Kiến Nguyên nguyên niên thời Hán Vũ đế (140 TCN) cho đến năm Kiến Bình nguyên niên thời Hán Ai đế (06 TCN), kể về giai đoạn trị vì của sáu vị Hoàng đế, lần lượt là Hán Vũ đế, Hán

Chiêu đế, Xương Ấp vương, Hán Tuyên đế, Hán Nguyên đế, và Hán Thành đế, tổng cộng một trăm ba mươi lăm năm.

Một trăm ba mươi lăm năm ấy diễn ra nhiều sự kiện nổi bật, có ảnh hưởng lâu dài đến tiến trình phát triển của Trung Quốc và các nước đồng văn như Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam.

Tiêu biểu nhất là sự kiện "Độc tôn Nho học, bãi truất Bách gia" dưới thời Hán Vũ đế. Kế đến phải kể tới việc ban hành Sát cử lệnh, Thôi ân lệnh; đặt chức danh Thứ sử để thiết lập hệ thống thanh sát hoạt động của quan lại trong cả nước. Tất thảy đều mang tính đột phá, có giá trị làm khuôn thước cho đời sau. Tư trị thông giám tập ba trong tay bạn đọc gồm mười bảy quyển, ghi lại một giai đoạn không kém phần thú vị so với giai đoạn trước, chứa những biến cố lớn lao đáng để chúng ta chiêm nghiệm lâu dài.

Với ghi chép tỉ mỉ của Tư trị thông giám, nhìn toàn cảnh thời đại ấy, ngoài thời thế, cơ mưu, lực lượng còn có một nguyên nhân khác đóng góp vai trò quan trọng trong quá trình thành lập nhà Tân. Đó là cơ chế "Thiện nhượng" - nhường ngôi cho người hiền đức, vốn xuất hiện từ thời cổ, vẫn luôn tồn tại, lưu truyền và được xã hội tán thưởng, chấp nhận rộng rãi.

Trong giai đoạn này, Trung Quốc sắp rơi vào bất ổn, là nguồn gốc cho sự hỗn loạn đẫm máu của thời Tam Quốc, Nguỵ Tấn, Nam Bắc triều. Đấy sẽ là nội dung mà nhóm Cổ thư lâu gửi tới bạn đọc ở tập sau.