Tác Giả ts phạm thị huệ

Kiểm soát xung đột lợi ích: Cần thiết cho một hệ thống hành chính liêm chính

Vấn đề đặt ra: Sự gia tăng "giàu lên bất thường" và hiện tượng "cả họ làm quan"

Trong những năm gần đây, hiện tượng "giàu lên bất thường" của một số cán bộ, công chức, hay việc "cả họ làm quan" ngày càng phổ biến ở Việt Nam, khiến dư luận xã hội quan ngại. Nhiều chuyên gia và cơ quan truyền thông nhận định đây là biểu hiện của "xung đột lợi ích" hoặc có bản chất của "xung đột lợi ích" trong thực thi công vụ. Vậy "xung đột lợi ích" là gì? Nó có tác động như thế nào đến hoạt động công vụ và tại sao cần phải kiểm soát?

Xung đột lợi ích: Khái niệm và tác động

"Xung đột lợi ích" là một khái niệm quen thuộc trên thế giới và được xem là công cụ quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động công vụ, phòng chống tham nhũng. Kiểm soát xung đột lợi ích đã được nhiều quốc gia coi trọng. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, luật pháp mới chỉ đề cập chung về khái niệm "xung đột lợi ích" và kiểm soát "xung đột lợi ích". Việc ghi nhận và đưa ra giải pháp cho các tình huống cụ thể như tặng quà, nhận quà tặng, có hành vi hoặc ra quyết định có lợi cho bản thân hoặc người thân, đầu tư và chia sẻ lợi ích với doanh nghiệp, sử dụng thông tin nhạy cảm từ vị trí công tác vẫn còn ở giai đoạn đầu.

Mặc dù Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã có những quy định nhất định về phòng ngừa, kiểm soát những tình huống "xung đột lợi ích" nhằm phòng chống tham nhũng, nhưng việc sử dụng thuật ngữ "xung đột lợi ích" trong luật vẫn chưa đồng nhất (Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2012). Chưa có chế định riêng về kiểm soát xung đột lợi ích, dẫn đến việc thực thi kiểm soát xung đột lợi ích trong hoạt động công vụ ở Việt Nam còn hạn chế.

Kinh nghiệm quốc tế: Kiểm soát xung đột lợi ích - Cần thiết cho một hệ thống hành chính minh bạch và liêm chính

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, mục tiêu của các giải pháp kiểm soát xung đột lợi ích là nhằm phòng chống tham nhũng, đảm bảo tính liêm chính, nâng cao trách nhiệm giải trình, minh bạch trong hoạt động công vụ với sự tham gia rộng rãi của xã hội trong hoạch định và thực thi chính sách. Đây là những yếu tố quan trọng để xây dựng một bộ máy hành chính phục vụ hiệu quả, đội ngũ công chức chuyên nghiệp, có tinh thần trách nhiệm cao, môi trường công vụ minh bạch, liêm chính.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới và Chính phủ Việt Nam, "Việt Nam chưa có một hệ thống đảm bảo trách nhiệm giải trình đủ mạnh để dựa vào đó nâng cao hơn nữa hiệu quả của Nhà nước".

Kiểm soát xung đột lợi ích: Yếu tố cần thiết để xây dựng một hệ thống hành chính liêm chính và minh bạch

Từ những phân tích trên, có thể thấy rằng, kiểm soát xung đột lợi ích trong hoạt động công vụ là cần thiết nhằm phòng chống tham nhũng ở Việt Nam. Việc này góp phần nâng cao hiệu quả thực thi quyền hành pháp, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để đẩy mạnh công cuộc phòng chống tham nhũng, xây dựng một hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước liêm chính và trong sạch.