Tác Giả Nguyễn Mạnh Thái soạn lời và minh hoạ

Hình ảnh tảng đá, cây cau, cây trầu trong Sự tích trầu cau luôn gần gũi, quấn quít, hoà hợp với nhau, đấy chính là biểu tượng sinh động của tình anh em tươi thắm, tình vợ chồng thuỷ chung, bền chặt. 

Ngoài ra, bằng một hư cấu đậm đà chất trữ tình, truyện này đã thể hiện “nội dung văn hoá lành mạnh của tục ăn trầu ở Việt Nam hàng ngàn năm qua” (Cao Huy Đỉnh). Thật vậy, trong truyện, “tình duyên của ba người tuy đã chết mà vẫn keo sơn thắm thiết, cho nên trong sự gặp gỡ của người Việt Nam, miếng trầu bao giờ cũng là đầu câu chuyện, để bắt mối lương duyên và những khi có lễ nhỏ, lễ lớn, cưới xin hội hè, tục ăn trầu đã trở thành tục cố hữu của dân tộc Việt Nam”.

Sự tích Hồ Gươm đã giải thích tên gọi của Hồ Gươm (Hoàn Kiếm), ca ngợi tính chính nghĩa, nhân dân của khởi nghĩa Lam Sơn. Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã được nhân dân hết lòng ủng hộ, có công đánh đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nước. Truyện cũng thể hiện khát vọng của quần chúng nhân dân muốn được sống trong hoà bình, hạnh phúc.

Bánh chưng-bánh giày" thể hiện được trí thông minh và lòng hiếu thảo của con đối với cha mẹ, của con người với trời đất, đề cao nghề lao động và người lao động. Vua Hùng quyết định lựa chọn người nối ngôi là Lang Liêu, sự tích còn đề cao con người trong việc ý thức tôn kính tổ tiên, xây dựng phong tục tập quán tốt đẹp của nhân dân, theo đó còn ca ngợi truyền thống và cả đạo lí cao đẹp của dân tộc Việt Nam.

Truyền thuyết Mỵ Châu-Trọng Thủy không chỉ là lời giải thích cho sự hình thành của thành Cổ Loa, cho nguyên nhân mất nước của An Dương Vương cùng với bài học lịch sử trong việc dựng nước và giữ nước mà đó còn là lời giải thích cho sự tích về ngọc trai và giếng Trọng Thủy. Tương truyền, máu của Mị Châu chảy xuống biển Đông, "trai sò ăn phải đều biến thành hạt châu", đó như là lời tri ân của nhân dân đối với một cô công chúa tội nghiệp, vì ngây thơ mà làm mất đi cả một quốc gia. Rồi Trọng Thủy - một kẻ gián điệp, gián tiếp gây nên cái chết cho vợ, khi đi tắm ở giếng, "tưởng thấy bóng dáng Mị Châu, bèn lao đầu xuống giếng mà chết". Đây là cái kết cho những kẻ gian trá, giả dối, mượn lòng tin của kẻ khác để đạt được mục đích của mình.

Thế nhưng, chúng ta luôn thấy được một sự nhân đạo vô cùng cao cả của nhân dân dành cho những con người trong câu chuyện này. Mặc dù cả Mị Châu và Trọng Thủy đều phải chết để đền tội cho tội lỗi của mình, nhưng nhân dân lao động vẫn để họ được gặp lại nhau khi mà "người đời sau mò được ngọc ở biển Đông, lấy nước giếng này mà rửa thì thấy trong sáng hơn". Câu chuyện cũng là lời giải thích cho sự tích ngọc trai và nước giếng Trọng Thủy.