quán thuỷ thần (tái bản 2020)

Quán thủy thần (Tái bản lần 1 năm 2020)

Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2019

Tác giả: Nguyễn Hải Yến

Nguyễn Hải Yến

Quê quán: Lam Sơn, Thanh Miện, Hải Dương.

Hiện là giáo viên trường THCS Thị trấn Gia Lộc, Gia Lộc, Hải Dương

Quán thủy thần

Không tình cờ, 10 truyện, 200 trang in “Quán Thủy Thần” của Yến, truyện nào cũng buồn, dù nỗi buồn có khi đến thắt ruột, có lúc lại sáng trưng, nhẹ thênh, trong vắt, thì mọi cung bậc buồn đau của các nhân vật của Yến, rốt cuộc, cũng dẫn về cái bi kịch của sự phát triển xã hội Việt, hôm qua, hôm nay. Và có lẽ còn dài dài về sau, như bài toán mà người Việt phải giải quyết về văn hóa và phát triển số phận dân tộc mình, trong sự tích hợp văn hóa toàn cầu đầy khốc liệt và phức tạp của thế kỷ 21.

Dường  như  muốn  yên  ủi,  làm  nhẹ  bớt  sự  bi  thảm, Yến  cố  tình  đặt  cho  mỗi  truyện  ngắn  buồn  thương của  mình  một  cái  tên  đẹp  đẽ,  lãng  mạn,  với  gió,  mưa, sương  mờ,  trời  xanh  mây  trắng,  rồi  cỏ  cây  hoa  lá:  hoa đại  đỏ,  hoa  mơ  dại,  hoa  mẫu  đơn  trắng,  hoa  gạo  đỏ, rồi  giếng  mắt  rồng,  đò  giang  sông  nước,  quán  xá  ven bờ v.v… Và bao trùm trên hết là những câu chuyện đời người đầy đau đớn, khốn cùng, khổ ải bởi chia ly, bởi nhầm lẫn, bởi tuyệt vọng và hy vọng. Và dường như, truyện của Yến còn vương vấn cả tiếng thở dài xót thương của thi hào Nguyễn Du, trong “Truyện Kiều”:

Đau đớn thay phận đàn bà/ Lời rằng bạc phận cũng là lời  chung.  Dường  như  vì  thế  mà  số  kiếp  của  tất  thảy nhân vật nữ trong hầu hết truyện ngắn của Nguyễn Hải Yến đều không thoát khỏi kiếp lênh đênh trong bể khổ, khổ  từ  cái  thai  nhi  con  gái  trong  bụng  mẹ  (mẹ  phải bỏ  thai  vì  lần  thứ  ba  vẫn  sinh  một  bề  con  gái),  cho đến người thiếu nữ bị xe cán chết trên đường về nhà, rồi  đến  người  vợ  bị  bạc  tình,  bị  đánh  đập  vũ  phu,  bị khinh  rẻ,  chà  đạp,  đến  cả  mẹ  chồng,  mẹ  vợ  là  những bà  lão…  cũng  không  thoát  khỏi  kiếp  lầm  than.  Nhưng may  mắn  thay,  họ  được  là  nhân  vật  truyện  ngắn  của

Nguyễn  Hải  Yến.  Họ  được  người  viết  yêu  chiều,  nựng nịu,  san  sẻ,  cảm  thông,  kể  cả  ghét  bỏ  vì  quá  tàn  ác, bạc  bẽo,  thì  cũng  được  người  viết  dành  cho  sự  lý  giải thông  suốt  và  cho  họ  ân  hận  trong  sự  hồi  tâm.  Tất  cả những  chuyện  đời  đau  khổ,  quá  ít  sướng  vui  của  họ được  Yến  kể  lại  bằng  một  giọng  kể  thật  đôn  hậu,  ấm tình, từ một điểm nhìn riêng thiết tha thương cảm của Yến,  nên  Yến  đã  chọn  được  những  tình  huống  truyện đắc  địa,  vừa  xinh  cho  thông  điệp  muốn  gửi  gắm.  Và xâu chuỗi được rất nhiều chi tiết văn xuôi có giá trị đắp nổi tính cách nhân vật.

Nguyễn Hải Yến quả là một tài năng quan sát đời sống thôn  quê  và  đời  sống  thị  thành  không  chỉ  của  vùng châu  thổ  Bắc  Bộ,  trong  cơn  cựa  mình  mạnh  mẽ,  tiến lên  “công  nghiệp  hóa,  hiện  đại  hóa  và  đô  thị  hóa”  của xã hội Việt Nam hiện đại…

…

Tôi  thích  những  đoạn  văn  ấm,  lênh  láng  và  chi  chít những  chi  tiết  lạ,  được  xâu  thành  chuỗi  óng  ánh  màu riêng truyện ngắn Nguyễn Hải Yến, như một đoạn văn, trong truyện hay nhất tập: “Quán Thủy Thần”. Sau đề từ đong đầy ý nghĩa khai mở: “Tháng ba ngủ trên triền sóng/  Khát  hoa  gạo  lưng  trời/  Xô  bến  cạn  vỡ  thành muôn  mảnh/  Soi  mảnh  nào  cũng  thấy  trùng  khơi…”,

Yến viết ngay ở phần I, miêu tả ngôi làng có quán Thủy Thần: Từ làng tôi ra cửa sông phải đi qua một con đường đất gồ sống trâu xuyên cánh đồng, bốn mùa hun hút gió. Đến cuối đường, nếu quay đầu nhìn lại sẽ thấy làng mạc tan thành vệt xanh lơ, những hôm ẩm trời lẫn cả vào màu mây đang sà xuống lan như khói, sẽ thấy mình cô đơn đến ngộp thở giữa  sắc màu đơn điệu không biết là đất hay là trời nếu như mắt không tìm thấy một điểm dừng – một cây cầu quán cũ, nền đất cao vượt hẳn lên, lặng thinh nằm bên gốc gạo già buông bóng sừng sững, mái ngói âm dương xô từng mảng, quanh năm gió đồng hút qua khe hở chiếc mõ dài hình con cá gỗ treo phía trong cột quá, nghe u u vang và lạnh như tiếng sáo thủy thần”.

Cách tác giả dẫn chuyện dễ thương này quả đã đạt đến giấc mơ mà tác giả mơ màng ngay trong đề từ “Quán Thủy Thần”: Soi mảnh nào cũng thấy trùng khơi…

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái