năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương

Tập hồi kí này của Ma Văn Kháng được viết ra từ cả hai nguồn cảm hứng thật rõ:

1. Nói về những nhọc nhằn;

2. Kể lại những yêu thương.

Ta có thể so sánh những nhọc nhằn mà ông đã trải, với cả khối yêu thương mà ông được nhận và ban phát. Sách gồm 5 phần: Miền xa vẫy gọi, Lao Cai miền quả vàng, Hà Nội, những năm tháng nhọc nhằn và mê mải với văn chương, Bạn bè đồng nghiệp thân yêu, Một chốn nương thân…

Tập hồi kí Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương này sẽ cho ta nhận ra nhiều chuyện, nhiều điều mà nghĩ tiếp về văn chương và cuộc đời. Tập Hồi kí không chỉ dừng lại trong sự kể lại một cách trung thực, mắt thấy tai nghe và nhớ lại theo cách viết và yêu cầu của hồi ký, mà hơn thế, nó còn được miêu tả, dựng lại một cách tạo hình, sống động với ngôn từ, bút pháp, phong cách của một cây bút văn xuôi tài hoa, lão luyện. Qua từng trang của sách, hiện lên rõ nét bức tranh của đời sống xã hội trải dài trong gần một thế kỷ với chân dung phong phú các loại người xuất hiện trong mối quan hệ với tác giả hoặc trong sự quan sát chăm chú của ông theo góc nhìn của nghề viết văn.

Trích dẫn:

“Không thể kể hết những gì đã trải qua, những ngẫu nhiên nữa, đã góp phần đưa mình vào con đường văn chương. Đường đời là không thể định trước và mọi việc đều không thể rạch ròi, kể cả khi nó đã hoàn thành”.

"Sống thế nào đây lúc này? Với tôi, chỉ còn một cách là cắn răng lại nhịn nhường. Nhịn nhường người thân thì có gì là xấu. Và cắn răng lại để làm việc, để kiên trì nhẫn nại từng bước một đi tới. Tôi không nói ngoa. Vì quả thật những truyện ngắn và những cuốn tiểu thuyết dài hơi, chính những mơ ước, dự định về chúng đã nuôi dưỡng niềm vui sống của tôi, để tôi vượt qua tất cả thử thách cay nghiệt trong thời gian này. Tôi vẫn viết. Ngồi trong căn buồng chật hẹp mùa hè như cái lò thiêu, tôi viết, được trang nào lại dúi xuống cất giấu ở dưới gầm giường cùng lũ nồi niêu soong chảo nhọ nhem. Cuộc sống vốn dĩ có đâu là dễ dãi. Phải biết sống cả những khi tưởng như không chịu đựng được nữa".

“Ý nghĩ phải viết một cuốn tiểu thuyết về những ngày đất nước xã hội hỗn tạp, ở chênh vênh bên bờ vực thẳm này, ngày đêm sôi sục trong tôi. Cũng đã đến bốn năm nay, kể từ ngày chuyển vùng về Hà Nội, thay đổi địa bàn và môi trường sống, tôi chưa bắt tay vào viết một cuốn sách dài hơi nào rồi. Thêm nữa, lâu nay tôi chỉ quen viết về cuộc sống và con người miền núi, nay tôi muốn thử sức mình ở một địa hạt khác. Và thật tình trong những ngày sống khó khăn này, dẫu nhận thức lí trí còn lờ mờ, chưa hiểu hết được thực cảnh hôm nay còn là hệ quả tất yếu của con đường lịch sử hiện thực, chứ không phải chỉ là lỗi lầm của tệ quan liêu, của chế độ kinh tế tập trung bao cấp của người lãnh đạo, tôi vẫn muốn khẳng định cái đẹp trong bản chất vững vàng và tính chất bi tráng của cuộc sống vĩnh hằng bằng một thể loại lớn của văn xuôi là tiểu thuyết. Cái ngõ 221 cho tôi bao tư liệu sống. Cuộc sống quanh tôi, ở ngay cơ quan tôi, sống động bao chất liệu, kể cả những giai thoại và những số phận kì quặc của con người.”.