điên rồ hay thần thánh - ấn bản giới hạn - bìa cứng

Điên Rồ Hay Thần Thánh

GIỚI THIỆU TÁC GIẢ:

Nói ví von theo lời nhà phê bình Mérimée, cuộc đời của José Echegaray chính là một vở kịch có ba hồi: Hồi I. Nhà nghiên cứu khoa học; Hồi II. Nhà chính khách; Hồi III. Nhà soạn kịch. Vở kịch cuộc đời ông lúc này mới bắt đầu bước vào màn diễn cao trào. Từ việc tìm tới kịch nghệ như một kế sinh nhai để vượt qua giai đoạn khốn khó trong đời, ông đã lên đến đỉnh cao danh vọng mà có lẽ chính bản thân ông cũng chưa một lần nghĩ tới.

Những tác phẩm đầu tiên chưa mang lại thành công tức thời cho Echegaray. Vở El libro talonario công diễn năm 1874 không để lại dấu ấn trong công chúng, song văn phong đậm nét đặc trưng khiến Echegaray “bại lộ” ngay thân phận kịch tác gia, dẫu đã sử dụng tên giả. Đến tác phẩm tiếp theo trong cùng năm đó, La esposa del vengador (Vợ kẻ báo thù), người ta mới bắt đầu chú ý tới kịch ông viết. Vở La última noche (Đêm sau cuối) cũng được đón nhận tích cực, và đến En el puño de la espada (Chuôi kiếm), không ai có thể phủ nhận tài năng văn chương của Echegaray được nữa. Từ đó ông năng nổ sáng tác, có vở được tán dương nhiều, có vở cũng vấp phải lắm tranh cãi, nhưng cả công chúng lẫn giới phê bình đều nhìn nhận ông đã đứng vào hàng ngũ những kịch tác gia xuất sắc nhất đương thời ở Tây Ban Nha. Năm 1904, Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải Nobel Văn học cho José Echegaray vì “nhiều tác phẩm lỗi lạc, mang phong cách riêng hết sức độc đáo, đã làm sống lại truyền thống vĩ đại của kịch nghệ Tây Ban Nha” (cùng với nhà thơ Frédéric Mistral là đồng khôi nguyên nhận giải). Năm ấy Echegaray đã bảy mươi hai tuổi, sức sáng tạo vẫn dồi dào, ông tiếp tục làm việc, nghiên cứu và sáng tác đến tận khi qua đời vào năm 1916.

GIỚI THIỆU TÁC PHẨM:

Sự xuất hiện của Echegaray là chiếc cầu nối cần thiết trong giai đoạn giao thời của sân khấu kịch Tây Ban Nha: ông vừa là người kế thừa chủ nghĩa lãng mạn truyền thống, vừa mở đường cho kịch nghệ hiện đại phát triển. Sự nghiệp sáng tác của ông cũng chia thành hai giai đoạn tương ứng, thời gian đầu vẫn mang nặng cảm hứng lãng mạn, óc tưởng tượng chiếm ưu thế hơn lý trí và sự thật; về sau, ông lại xoay sang viết kịch luân lý, đặt ra những nan đề đạo đức với lời giải không xuất hiện cuối vở diễn mà nằm trong lòng mỗi người xem, sau khi tấm màn sân khấu đã khép.

Những vở kịch kinh điển gắn liền với tên tuổi Echegaray đều thuộc về giai đoạn sáng tác sau này, mà tiêu biểu nhất là Ó locura ó santidad (Điên rồ hay thần thánh), El gran Galeoto (Galeoto vĩ đại) và El hijo de Don Juan (Con của Don Juan). Nhằm giới thiệu đến với độc giả Việt Nam một nền kịch nghệ Tây Ban Nha mà có lẽ ít nhiều vẫn còn khá xa lạ, Đông A đã lựa chọn ba vở này cho tuyển tập kịch José Echegaray phát hành năm 2024, thuộc Tủ sách Trăm năm Nobel. Cả ba tác phẩm đều xoay quanh chủ đề luân lý, khi giá trị đạo đức rơi vào tình thế đấu tranh với lợi ích cá nhân (Điên rồ hay thần thánh), khi con người có cái tâm trong sạch phải đối mặt thử thách là miệng đời vu oan giá họa (Galeoto vĩ đại), khi thứ “vận mệnh” ở hiện tại vốn đã được sắp đặt từ những sai lầm quá khứ, trói buộc người ta trên bước đường không thể tránh khỏi (Con của Don Juan). Những nhân vật trong đó đều có bi kịch của riêng mình, nhưng tựu trung đều là kẻ bị giam hãm trong ngục tù đạo đức xã hội giả tạo và những luật lệ kiềm hãm lòng tốt, sự tử tế đích thực, dẫn đến họ phải đấu tranh nội tâm để giữ lấy lương tri cho mình.

Với giọng dịch của dịch giả Thanh Loan và minh họa bằng nét vẽ mang tính biểu tượng của họa sĩ Tất Sỹ, Đông A hy vọng tuyển tập kịch này có thể mang vị tác gia tài danh Echegaray đến gần với độc giả Việt Nam hơn, và phần nào giúp vén mở bức màn phủ trùm đã che lấp đi ánh sáng rạng ngời của sân khấu kịch Tây Ban Nha một thời vàng son.