Tác Giả Chư Tử Tinh Tuyển

Tuân Tử là đại biểu xuất sắc của Nho gia thời Chiến Quốc. Giống như Mạnh Tử, Tuân Tử cũng kế thừa Khổng Tử, có nhiều đóng góp quan trọng đối với sự phát triển của Nho gia. Nếu như ví Khổng Tử với Socrate ở phương Tây, vậy thì Mạnh Tử sẽ là Plato, còn Tuân Tử chính là Aristotle. Ông là một nhà nho khá đặc biệt trong lịch sử nho học, cũng là một nhà nho gây ra nhiều tranh cãi, thậm chí còn bị chối bỏ. Song tư tưởng của Tuân Tử rất mới mẻ và độc đáo, không câu nệ điều gì, cũng không dựa vách người xưa. Và như cụ Phan Bội Châu đã nói, “chúng ta đối với Tuân, sở dĩ đáng kính phục, đáng sùng bái là vì chốn ấy; nhưng hậu nho sở dĩ hay công kích thầy Tuân cũng vì chốn ấy”.

Bộ “Tuân Tử” là một tác phẩm triết học xuất sắc, giữ vị trí quan trọng trong lịch sử tư tưởng Trung Hoa. Văn phong Tuân Tử giàu tính chất biện thuyết và phê bình, hầu hết các thiên là những bài lý luận dài, mỗi quan điểm nêu ra đều phân tích thấu đáo và dẫn chứng rõ ràng, người ta không thể không thừa nhận là những gì ông nói rất có lý, tuy rằng không đồng ý với quan điểm của ông.

Trong cuốn sách này, lần đầu tiên bộ “Tuân Tử” được biên dịch đầy đủ sang tiếng Việt, kèm theo lời chú thích của nhiều học giả danh tiếng như Dương Lượng, Hác Ý Hành, Vương Tiên Khiêm, Lưu Sư Bồi,… Xin trân trọng giới thiệu cùng độc giả!

Hàn Phi là nhà tư tưởng nổi tiếng của Trung Hoa cổ đại, đại biểu xuất sắc của Pháp gia. Tuy không phải người khởi xướng Pháp gia, nhưng khi nói tới Pháp gia, hầu như ai cũng nghĩ ngay đến Hàn Phi, bởi Hàn Phi chính là người có đóng góp to lớn nhất cho trường pháp triết học này. Chẳng những kế thừa trọn vẹn nền tảng tư tưởng của tiền nhân, Hàn Phi còn tiếp thu cả Lão học lẫn Tuân học rồi dung hợp tất cả thành một nhà, đưa Pháp gia phát triển rực rỡ, với sức ảnh hưởng sâu rộng trong suốt tiến trình lịch sử phong kiến Trung Hoa hai ngàn năm.

Những áng văn của Hàn Phi sau này được tập hợp thành bộ sách “Hàn Phi Tử”. “Hàn Phi Tử” là tác phẩm danh tiếng của triết học Trung Hoa, đồng thời cũng là tập tản văn kiệt xuất của văn học Trung Hoa cổ đại. Văn của Hàn Phi có kết cấu chặt chẽ, diễn đạt trôi chảy, góc nhìn toàn diện, quan điểm rạch ròi và lý luận sắc bén. Mỗi luận điểm đều sử dụng sự thật lịch sử để dẫn chứng và phân tích, có sức thuyết phục rất cao. Không chỉ cung cấp cho hậu thế nguồn tư liệu lịch sử phong phú, “Hàn Phi Tử” còn là một kho tàng điển tích với ngụ ngôn. Thông qua câu chuyện ngắn được dùng để liên tưởng và minh họa, các quan điểm chính trị tưởng chừng rất khô khan đã trở nên dễ lĩnh hội, đi sâu vào tâm trí người đọc.

Bản “Hàn Phi Tử giải cổ” khắc in năm Kaei thứ hai (1849) ở Nhật Bản có đề một dòng chữ: “Thiên hạ nhân quân tất độc thư” (Sách mà vua chúa trong thiên hạ cần phải đọc). Bảy chữ này đã nói lên hết giá trị của bộ sách “Hàn Phi Tử”!

Bởi thế, Vương Tiên Khiêm đã không quá lời khi nhận xét: “Mãi đến tận hôm nay, khi đọc lại di văn của Hàn Phi, xem xét lại quốc thế lúc bấy giờ, quả thật: nếu không sớm thi hành những gì Hàn Phi nói, e là chẳng còn cách nào khác để trị yên đất nước”.

Trang Tử là một trong số các triết gia khiến hậu thế hao tốn nhiều giấy mực để nghiên cứu và bình luận nhất trên thế giới. Tác phẩm “Nam Hoa kinh” của ông giữ vị trí khá đặc biệt trong số trước tác của chư tử thời Tiên Tần, được đánh giá cao về phương diện tư tưởng lẫn phương diện văn chương. Không những vậy, sức ảnh hưởng của “Nam Hoa kinh” với hậu thế cũng hết sức sâu rộng.

“Nam Hoa kinh” là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa triết lý huyền diệu cao siêu với hình tượng sinh động cụ thể, đậm tính chất lý luận nhưng tình cảm vẫn dạt dào, cùng với sức tưởng tượng phong phú, kết cấu lạ lùng, văn phong bay bổng, giọng điệu uyển chuyển và ngôn từ độc đáo, xứng đáng với danh hiệu “đệ nhất tài tử thư” do Kim Thánh Thán bình chọn.

Đặc điểm nghệ thuật nổi bật xuyên suốt “Nam Hoa kinh” là ngụ ngôn. Lật giở từng trang sách, người đọc sẽ bắt gặp không ít danh nhân có thật trong lịch sử như Lão Đam, Khổng Tử, Huệ Thi, Tử Sản,... bên cạnh đó là những nhân vật huyền thoại như Đạo Chích, Hứa Do, Vương Nghê, Niết Khuyết,... ngoài ra còn có những nhân vật do tác giả tưởng tượng như Thúc Sơn Vô Chỉ, Ai Đài Tha, Vân Tướng, Hồng Mông,... Thế giới ấy nửa hư nửa thực, chuyện được kể cũng nửa thực nửa hư, nhưng cốt lõi là triết lý mà tác giả gửi gắm. Ngụ ngôn luôn là phương tiện chuyển tải thông điệp đến người đọc rất hữu hiệu. Nhiều câu chuyện ngụ ngôn trong “Nam Hoa kinh” còn trở thành những điển tích văn học độc đáo, mang đến nguồn cảm hứng sáng tác cho các thi sĩ và văn sĩ đời sau, như Trang Chu mộng điệp, Bào Đinh mổ bò, niềm vui của cá,...

Tuy độc đáo và hấp dẫn như thế, song “Nam Hoa kinh” thật sự là một tác phẩm không dễ gì lĩnh hội, cũng rất khó chuyển ngữ. Cuốn sách này giới thiệu với độc giả một bản dịch “Nam Hoa kinh” hoàn toàn mới, dựa theo nhiều công trình chú thích uy tín như “Trang Tử chú sớ” của Quách Tượng và Thành Huyền Anh, “Trang Tử Quyện Trai khẩu nghĩa” của Lâm Hy Dật, “Nam Hoa kinh giải” của Tuyên Dĩnh, “Trang Tử nhân” của Lâm Vân Minh, “Trang Tử tập thích” của Quách Khánh Phiên,... Hy vọng bản dịch lần này sẽ mang đến những gợi mở lý thú, bằng cách tiếp cận ở một góc độ khác, chúng ta có thể đến gần với bản nghĩa hơn chăng?

Khổng Tử (551 - 497 TCN) là nhà tư tưởng, nhà văn hóa, nhà giáo dục nổi tiếng Trung Hoa. Ông là người sáng lập Nho giáo. Ở Trung Quốc, Khổng Tử được gọi là bậc thánh nhân, người đời khoác cho ông rất nhiều vòng nguyệt quế, nhưng chủ yếu vẫn là nhà tư tưởng và nhà giáo dục.

Và đặc biệt nhất là hậu thế vẫn tiếp nối nhau ngưỡng phục và vận dụng nội dung học thuyết chủ yếu của Khổng Tử trong Luận ngữ để đưa vào thực tế một cách thành công. Điều đó không chỉ khẳng định Khổng Tử là nhà tư tưởng, nhà giáo dục uyên bác mà còn nêu bật rằng Khổng Tử đồng thời còn là một nhà mưu lược xuất sắc.

Trong lịch sử Trung Quốc, hiếm có giai đoạn nào mà các trướng phái tư tưởng lại nở rộ như thời ký Xuân Thu - Chiến Quốc (771-221 trước Công nguyên).  Vô số học thuyết cứ liên tục xuất hiện và đi vào đời sống chính trị - xã hội, vừa tiếp thu vừa phản bác lẫn nhau, hình thành nên cục diện "bách gia tranh minh" (trăm nhà đua tiếng) có một không hai.

Không chỉ làm phong phú cho hệ thống triết học Trung Hoa, tác phẩm của bách gia chư tử còn đóng góp cho kho tàng văn chương nhiều viên ngọc sáng giá. Mãi đến tận hôm nay, không ít danh nhân đương đại vẫn chọn làm sách gối đầu giường.

Biên soạn bộ Chư tử tinh tuyển, chúng tôi không có tham vọng thực hiện việc khảo cứu công phu, chỉ mong muốn giới thiệu tác phẩm của những nhà tư tưởng Trung Hoa nổi tiếng. Bở chúng tôi tin rằng: tiếp xúc với tác phẩm luôn là con đường ngắn nhất để hậu thế đến gần cổ nhân hơn, đồng thời cũng là cách hữu hiệu nhất để cổ nhân truyền đạt nguyên vẹn học thuyết của mình cho hậu thế.

Tôn Tử (Tôn Vũ) được cho là sống ở nước Ngô vào thế kỉ 6 TCN, cùng thời với Khổng Tử, được vua Ngô dùng làm tướng chỉ huy quân Ngô. Qua các cuộc cầm quân chinh phạt của Tôn Vũ, nước Ngô trở thành một trong những nước hùng mạnh nhất thời Xuân Thu.

Tôn Tử nổi tiếng Tôn Tử Binh Pháp là một trong những luận thuyết về chiến lược và chiến thuật thành công nhất trong mọi thời đại. Tôn Tử Binh Pháp do Tôn Tử viết vào thế kỉ 6 TCN, từ đó đã được vô số các nhà quân sự và chính trị nghiên cứu và tham khảo, trong đó có cả Napoleon, Montgomery và Mao Trạch Đông.

Được chia thành mười ba thiên, đề cập đến mọi khía cạnh của chiến tranh, luận thuyết của Tôn Tử đến nay vẫn còn giá trị sâu sắc không kém gì thời xưa. Chiến thuật linh hoạt, khả năng ứng biến nhanh trên chiến trường, cách vận dụng trí tuệ và thấu hiểu tình hình quân địch là những yếu tố cần thiết để dẫn đến thành công.

Mạnh Tử từng dùng sở học du thuyết chư hầu, đến đâu ông cũng được kính trọng, có thời gian làm khách của Tề Tuyên Vương . Nhưng cuối cùng, vì thấy không được trọng dụng nên lui về mở trường nhận học trò dạy học, ngồi luận đàm đạo lý với các cao đồ Vạn Chương, Công Tôn Xá … viết sách lập thuyết để truyền cho đời sau, đó chính là sách Mạnh Tử gồm có 7 thiên.

Về căn bản, trí tuệ mưu lược của Mạnh Tử ẩn trong các lời bàn của ông về sách lược chính trị, mưu lược bảo vệ dân, đạo tu dưỡng, phương pháp giáo dục. Nói chung, phần lớn Mạnh Tử trình bày tư tưởng hàm chứa nhân sinh quan và đạo làm người: vận dụng thế nào cho phù hợp và hiệu quả từ chính trong cuộc sống.

Sách Mạnh Tử (Bìa Cứng) tập trung trình bày tư tưởng mưu lược của ông, được minh họa bằng những câu truyện cổ kim với mục đích có thể đóng góp một khía cạnh nào đó trong việc nghiên cứu Mạnh Tử.

Nếu làm cho cả thiên hạ đều yêu thương lẫn nhau, yêu người khác giống như yêu bản thân thì có chuyện bất hiếu chăng? Xem cha, anh và nhà vua cũng giống như bản thân thì sao làm chuyện bất hiếu? Có chuyện bất từ chăng? Xem con, em và bề tôi cũng giống như bản thân thì sao làm chuyện bất từ? Cho nên bất hiếu, bất từ không còn nữa.